جانشین

جانشین

نویسنده: غلامحسین ساعدی
ناشر: آگاه
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 122
اندازه کتاب: رقعی لب برگشته - سال انتشار: 1357 - دوره چاپ: 3

کمیاب - کیفیت : درحد نو 

مروری بر کتاب 

«جانشین» نمایش‌نامه‌ای‌ست در دو پرده و با چهار پرسوناژ. این نمایش‌نامه بسیار ساده و در عین حال بسیار عمیق و سمبلیک است. درون‌مایه‌ی این اثر درونمایه‌ای سیاسی ـ اجتماعی‌ست و در آن می‌توان نیش و کنایه‌های ساعدی را به حکومت وقت و به انقلاب‌هایی دید که مصادره می‌شوند و سرنوشت محتوم‌شان شکست است.

انقلابی بی‌نشان پیروز شده و حالا سه ره‌بر انقلابی در تالار حاکمیت مستقر شده‌اند و حاکم سابق را هم ــ که از فرط شکنجه و تحقیر، نیمه‌جان است ــ در اسارت دارند. این سه، مست از شرایط نامنتظر و بخت و اقبال بلندشان، بر سر جانشینی حاکم سابق به جان هم می‌افتند، در حالی که حاکم قبلی در پستویی به حال خود رها شده است. مردم هم، مشتاق و خوش‌حال، در میدان مجاور تالار تجمع کرده‌اند و در انتظار انتخاب حاکم جدید، بی‌صبرانه، شعار «جانشین، جانشین» سر می‌دهند.

بحث‌ها و تقابل‌های این سه نفر لاغ‌آمیز و بی‌فایده است و وجه مشترک‌شان بلاهت و حماقتی‌ست که در آن‌ها موج می‌زند. ساعدی برای هیچ یک از این سه مرد اسم انتخاب نکرده و از آن‌ها با نام‌های «مرد اول،» «مرد دوم،» و «مرد سوم» یاد می‌کند. هم‌چنین، این سه هیچ خصوصیت ممیز قابل اعتنایی ندارند و به‌ شکل مضحکی به هم شبیه‌‌اند. این ویژه‌گی کار را به‌طرز ماهرانه‌ی نمادین کرده و این مضمون را می‌پرورد که هر کدام از این سه نفر موفق شود سکان کشور را به دست بگیرد، به حال مردم هیچ فرقی نخواهد داشت، زیرا هر سه‌ی آن‌ها در نادانی و رذالت با هم مساوی‌اند.