تهران در گذرگاه تاریخ ایران

تهران در گذرگاه تاریخ ایران

نویسنده: محمد زاوش
ناشر: اشاره
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 464
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1370 - دوره چاپ: 1 

 کمیاب - کیفیت :

مروری بر کتاب 

به مناسبت دویستمین سال پایتختی تهران 

نام تهران  نخستین بار در یکی از نوشته‌های تئودوسیوس یونانی در حدود اواخر سده دوم پیش از میلاد به عنوان یکی از توابع ری ذکر شده‌است.با این حال قدیمی‌ترین سند فارسی موجود درباره نام تهران نشان می‌دهد که تهران قبل از سده سوم هجری قمری وجود داشته است، زیرا نویسنده‌ای بنام ابوسعد سمعانی در کتاب خود از شخصی بنام ابوعبدلله محمد ابن حامد تهرانی رازی نام می‌برد که اهل تهران ری بوده و در سال ۲۶۱ هجری قمری برابر ۸۷۴ میلادی در گذشته است.

در زمان پادشاهان صفوی کم کم تهران شهرتی پیدا کرد و آبادی و رونق این شهر به ویژه در دوره سلطنت شاه طهماسب اول آغاز گردید. شاه طهماسب اول  به علت وجود آبهای گوارا و باغهای فراوان و شکارگاههای مناسب اطراف شهر تهران را دوست می‌داشت و به مرور در این محل به سکونت های تقریبا طولانی می‌پرداخت، به حدی که دستور داد دور شهر را برج و باروی مقاومی و بناهای تازه و کاروانسراها در داخل آن بنا کنند، به همین مناسبت در سال ۹۶۱ هجری قمری حصاری به دور شهر بنا نهادند که از چهار دروازه و ۱۱۴ برج به تعداد سوره های قرآن تشکیل می یافت و مصالح آن را از معادنی تامین کردند که بعدها به چاله میدان و چاله حصار موسوم گردید.

به عبارتی دیگر تهران ترقی و حرکت سریع خود به سوی پیشرفت را از سال انتقال پایتخت به قزوین آغاز کرد و شاه تهماسب صفوی به دلیل آنکه سید حمزه، جد اعلای صفویه در شهر ری و در جوار مرقد حضرت عبدالعظیم مدفون بود گاه به زیارت می‌رفت. او با افزایش رفت‌وآمدهایش دستور داد پیرامون آن باروی محکمی برای وی بسازند. همچنین دستور داد بناهای جدید بسازند که درسال ۹۷۱ ه- ق با ایجاد ۱۱۴ برج (به تعداد سوره‌های قرآن) در تهرن آغاز شد و وی دستور داد در زیر هر برج یکی از سوره‌های قرآن را دفن کنند.

حصاری که دور تهران کشیده شد شش هزار قدم طول داشت و برای ساختمان آن و برج‌هایش از دو نقطه خاک برداری کردند که بعدها یکی از دو محل به «چاله‌میدان» و دیگری به «چاله‌حصار» معروف شد.

پس از انقراض صفویه، نادر شاه افشار در سال ۱۱۵۴ ه- ق تهران را به رسم تیول به پسر خود رضا قلی داد و پس از افشاریه، کریم خان زند به علت درگیری و نزاع با آغا محمد خان قاجار و از آنجا که تهران در نزدیکی طبرستان (یعنی مقر اصلی آغا محمدخان) قرار داشت صلاح خود را در اقامت در تهران دید.

...در دوره ی صدارت امیرکبیر ، رودخانه ی کرج 84 سهم شد و 9 سهم از این آب به تهران تعلق یافت. مشکل کم آبی و آب های آلوده ی تهران تا دوره ی قاجاریه به قوت خود باقی بود. یکی از راه حل هایی که پیرامون موضوع آب از جانب کنت دومونت فرت به ناصرالدین شاه پیشنهاد شد ، انتقال آب رودخانه ی لار به تهران بود. این راه حل مورد پسند ناصرالدین شاه قرار گرفت و او هم از فرت خواست تا بررسی های لازم را انجام دهد. به نظر نوربخش از آنجایی که این پروژه در آخرین سال خدمت رژی کنت (رئیس نظمیه) پیشنهاد شده لذا وی زمان کافی برای توجیه عامه ی مردم نداشته است و بنابراین به دلیل عدم استقبال مردم این طرح به انجام نرسید. 

 در دوره ی سلطنت رضاخان، مسئله ی " آب لوله کشی " مطرح شد. مقدمات لوله کشی در سال 1326 ش انجام پذیرفت. دو سال بعد از آغاز مقدمات کار، مجوز قانونی لوله کشی آب صادر شد و به این ترتیب از بهمن ماه 1329 ش لوله کشی آب آغاز شد. در زمان نخست وزیری مصدق پیشرفت هایی در این کار حاصل شد. پنج سال بعد و در سال  1334 ش ، مرحله ی نخست بهره برداری از این طرح آغاز شد. در سال  ش1338، مرحله ی دوم انجام شد و به این ترتیب از آغاز دهه ی چهل ، لوله کشی آب تهران که آب مورد نیاز خود را از دو رودخانه ی کرج و جاجرود و برخی قنات ها و چاه های عمیق تامین می کرد، توسعه یافت...