تفسیر نور

نویسنده: محسن قرائتی
ناشر: درسهایی از قرآن
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 5934
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1385 ~ 1383 - دوره چاپ: 15 ~ 1

مروری بر کتاب

قرآن مجید با تأثیر عظیمی که در زندگی بشر و تحول تاریخ و مخصوصاً مسلمین داشته اما چنانکه شایسته و بایسته مقام قرآن بوده به آن توجه نشده و در بین مردم مهجور مانده است و با آنکه خود قرآن فرمود:
(ما قرآن را برای پندگیری سهل و آسان قراردادیم) باز عده ای از مطالب قرآنی مورد فراموشی و بی توجهی قرارگرفته است همانطور که درباره امم سابقه در قرآن آمده است....

 این تفسیر شامل کل قرآن بوده و در دو چاپ ۱۰ و ۱۲ جلدی منتشر شده است. تفسیر نور در سال ۱۳۷۶ به عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی ایران برگزیده شد. . به گفته مؤلف، هدف از تدوین این تفسیر این بوده تا درس‌هایی از قرآن را به صورت تابلو و پیام درآورد. بیشتر پیام‌ها و درس‌ها از متون تفاسیر معتبر شیعه و سنی استفاده گردیده و مؤلف نیز نکات جدیدی بر آنها افزوده است. در این تفسیر از اصطلاحات فنی پرهیز شده و مطالب تفسیری در قالب نکاتی مختصر ارائه گردیده است.

مطالب در قالب چهار بخش ارائه شده است:

الف- متن آیات با ترجمه
ابتدا متن یک یا چند آیۀ مرتبط با هم به همراه ترجمه آنها آورده شده است، این ترجمه زیر نظر مؤلّف و با استفاده از ترجمه‌های موجود(حداقل ۶ ترجمه) و به صورت گروهی نگارش یافته و گاهی برای گویایی و روانی آن، توضیحاتی در میان پرانتز آمده است.

ب- نکته ها
پس از ترجمه، نکاتی از آیات بیان شده که شامل این موارد است:
بیان ریشه و ترجمۀ لغات مشکل آیه
بیان شأن نزول‌هایی که در فهم محتوای آیه مهم هستند
بیان آیات مرتبط با آیه که در فهم موضوعی قرآن تأثیر دارند
بیان روایات مربوط به آیه، که در این بخش با توجّه به گستردگی روایات، تنها به ذکر نمونه‌هایی بسنده شده است
بیان برخی توضیحات برای روشن‌تر شدن مفهوم آیه
طرح برخی پرسش‌ها و پاسخ‌گویی به آنها

ج- پیامها
در بخش بعد، پیام‌های آیات، که مقصود اصلی مؤلّف از این تفسیر نیز همین بخش بوده است نگاشته شده‌اند.
مستند برداشت‌های مؤلّف، چنانکه در پایان هر پیام آمده است یکی از امور زیر می‌باشد :
مفردات کلمات هر آیه
عباراتی مرکب از چند کلمه
رابطۀ ابتدا و انتهای آیه
رابطۀ هر آیه با آیات قبل

د- پاورقی ها
پاورقی‌هایی هم در هر بخش وجود دارد که شامل این موارد است: آدرس آیات و روایات و مطالب مربوط به آیه که در قالب نکته‌ها و پیام‌ها نمی‌گنجیده است...

در میان اقوام و ملل مختلف، رسم است که کارهاى مهم و با ارزش را به نام بزرگى از بزرگان خویش که مورد احترام و علاقه‏ى آنهاست، شروع مى‏کنند تا آن کار میمون و مبارک گردد و به انجام رسد. البتّه آنان بر اساس اعتقادات صحیح یا فاسد خویش عمل مى‏کنند. گاهى به نام بت‏ها وطاغوت‏ها وگاهى با نام خدا و به دست اولیاى خدا، کار را شروع مى‏کنند. چنانکه در جنگ خندق، اوّلین کلنگ را رسول خداصلى الله علیه وآله بر زمین زد.

«بسم‏اللَّه الرّحمن الرّحیم» سر آغاز کتاب الهى است. «بسم‏اللَّه» نه تنها در ابتداى قرآن، بلکه در آغاز تمام کتاب‏هاى آسمانى بوده است. در سر لوحه‏ى کار و عمل همه‏ى انبیا «بسم‏اللَّه» قرار داشت. وقتى کشتى حضرت نوح در میان امواج طوفان به راه افتاد، نوح علیه السلام به یاران خود گفت: سوار شوید که «بسم‏اللَّه مجراها و مرساها» یعنى حرکت و توقّف این کشتى با نام خداست. حضرت سلیمان‏علیه السلام نیز وقتى ملکه سبا را به ایمان فراخواند، دعوتنامه خود را با جمله ‏ى «بسم‏اللَّه الرّحمن الرّحیم» آغاز نمود.
حضرت على علیه السلام فرمود: «بسم‏اللَّه»، مایه برکت کارها و ترک آن موجب نافرجامى است. همچنین آن حضرت به شخصى که جمله‏ى «بسم‏اللَّه» را مى‏نوشت، فرمود: «جَوِّدها» آنرا نیکو بنویس.

بر زبان آوردن «بسم‏اللَّه» در شروع هر کارى سفارش شده است؛ در خوردن و خوابیدن ونوشتن، سوارشدن بر مرکب ومسافرت وبسیارى کارهاى دیگر. حتّى اگر حیوانى بدون نام خدا ذبح شود، مصرف گوشت آن حرام است و این رمز آن است که خوراک انسان‏هاى هدف‏دار و موحّد نیز باید جهت الهى داشته باشد.
در حدیث مى‏خوانیم: «بسم‏اللَّه» را فراموش نکن، حتّى در نوشتن یک بیت شعر. و روایاتى در پاداش کسى که اوّلین بار «بسم‏اللَّه» را به کودک یاد بدهد، وارد شده است.

سؤال: چرا در شروع هر کارى «بسم‏اللَّه» سفارش شده است؟
پاسخ: «بسم‏اللَّه» آرم ونشانه‏ى مسلمانى است وباید همه کارهاى او رنگ الهى داشته باشد. همان گونه که محصولات و کالاهاى ساخت یک کارخانه، آرم و علامت آن کارخانه را دارد؛ خواه به صورت جزیى باشد یا کلّى. مثلاً یک کارخانه چینى سازى، علامت خود را روى تمام ظروف مى‏زند، خواه ظرف‏هاى بزرگ باشد یا ظرف‏هاى کوچک. یا اینکه پرچم هر کشورى هم بر فراز ادارات و مدارس و پادگان‏هاى آن کشور است و هم بر فراز کشتى‏هاى آن کشور در دریاها، و هم بر روى میز ادارى کارمندان.

سؤال: آیا «بسم‏اللَّه الرّحمن الرّحیم» آیه‏اى مستقل است؟
پاسخ: به اعتقاد اهل‏بیت رسول اللّه‏علیهم السلام که صد سال سابقه بر سایر رهبران فقهى مذاهب دارند و در راه خدا به شهادت رسیده و در قرآن نیز عصمت و پاکى آنها به صراحت بیان شده است، آیه «بسم‏اللَّه الرّحمن الرّحیم» آیه‏اى مستقل و جزء قرآن است. فخر رازى در تفسیر خویش شانزده دلیل آورده که «بسم‏اللَّه» جزء سوره است. آلوسى نیز همین اعتقاد را دارد. در مسند احمد نیز «بسم‏اللَّه» جزء سوره شمرده شده است.(12) برخى از افراد که بسم‏اللَّه را جزء سوره ندانسته و یا در نماز آن را ترک کرده‏اند، مورد اعتراض واقع شده‏اند. در مستدرک حاکم آمده است: روزى معاویه در نماز «بسم‏اللَّه» نگفت، مردم به او اعتراض کردند که «أسرقت أم نَیستَ»، آیه را دزدیدى یا فراموش کردى؟!

امامان معصوم‏علیهم السلام اصرار داشتند که در نماز، بسم‏اللَّه را بلند بگویند. امام باقرعلیه السلام در مورد کسانى که «بسم‏اللَّه» را در نماز نمى‏خواندند و یا جزء سوره نمى‏شمردند، مى‏فرمود: «سَرقوا اکرم آیه»
بهترین آیه قرآن را به سرقت بردند. در سنن بیهقى در ضمن حدیثى آمده است: چرا بعضى «بسم‏اللَّه» را جزء سوره قرار نداده‏اند!

شهید مطهّرى‏قدس سره در تفسیر سوره حمد، ابن عباس، عاصم، کسایى، ابن‏عمر، ابن‏زبیر، عطاء، ابن‏طاووس، فخررازى وسیوطى را از جمله کسانى معرّفى مى‏کند که بسم اللَّه را جزء سوره مى‏دانستند....