تصوف و سوررئالیسم

نویسنده: علی احمد سعید ( ادونیس )
مترجم: حبیب الله عباسی
ناشر: سخن
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 330
اندازه کتاب: رقعی سلفون - سال انتشار: 1385 - دوره چاپ: 2

مروری بر کتاب

کتاب حاضر، ازجمله برجسته‌ترین آثار تحقیقی آدونیس است که نویسنده در آن کوشیده تا با اسلوبی روش‌مند و منسجم غنی‌ترین مرده ریگ عالم اسلام؛ یعنی تصوف را که ارزنده‌ترین ارمغان آن به دنیای جدید است، از منظری نوین مورد مطالعه و ارزیابی قرار دهد. آدونیس در این اثر تلاش کرده با استناد به نصوص تصوف و متون و آثار سوررئالیستی، قدر مشترک میان دو تجربه‌ی عرفانی و سوررئالیستی را تبیین کند، به‌ویژه در آنچه به رویت عالم در دو سطح خودآگاه و ناخودآگاه و نگارش و زبان آن مربوط است.

مهم‌ترین ویژگی کتاب «تصوف و سوررئالیسم» آکادمیک بودن آن است؛ آن‌هم به این دلیل که نویسنده در نگارش آن‌هم از متون اصلی سوررئالیسم و تصوف بهره جسته و هم از شیوه‌ای روش‌مند پیروی کرده است...

نگارنده در این کتاب کوشیده تا نقاط اشتراک میان دو تجربه‌ی عرفانی و سوررئالیستی را تبیین نماید، به ویژه در آن‌چه به رویت عالم در دو سطح خودآگاه و ناخودآگاه و نگارش و زبان آن مربوط است. از این رو، وی مفاهیم "نقطه‌ی علیا" و "وحدت وجود" را، که در آن تناقض‌ها زوال می‌پذیرد، هم‌چنین مفاهیم خیال، عشق، شطح و نگارش خود به خود و زیبایی‌شناسی و ابعاد مختلف آن را کاویده و تبیین نموده است و در ادامه چهار گفتار: "نگارش نفری و شعریت اندیشه"، "رویت و صورت"، "ابداع و شکل" و "رمبو شاعری شرقی و صوفی" را به آن ملحق ساخته است. وی در تمام این مباحث بر آن است تا قرائت صوفیانه و سوررئالیستی را از منظری نو بازگو کند.

نویسنده معتقد است: "کلمه‌ی صوفی در اصل، به امور پنهانی و غیبی مربوط است. آن‌چه باعث روی آوردن به تصوف شد، ناتوانی و عجز عقل (و شریعت دینی) و نیز عجز علم از پاسخ‌گویی به بسیاری از پرسش‌های ژرف انسان است. انسان احساس می‌کند که برخی دشواری‌ها او را می‌آزارند، حتی هنگامی که تمام دشواری‌های عقلی، شرعی، دینی و علمی او پاسخ گفته شود، یا آن هنگام که همه‌ی مشکلات به سرپنجه‌ی عقل و شرع و علم گشوده شود. دشواره‌ای که پاسخی بدان داده نشد، (و نخواهد شد) و آن‌چه شناخته نشده (و نخواهد شد) و آن‌چه در بیان نمی‌آید (و نخواهد آمد) سبب گرایش به تصوف می‌شود. همین مسائل نیز باعث به وجود آمدن سوررئالیسم شد. دعوی نخست سوررئالیست‌ها این بود که سوررئالیسم جنبشی است برای بیان آن‌چه بیان درنیامده و نمی‌آید. بنیان تصوف نیز بر ناگفتنی‌ها، نادیدنی‌ها و ناشناختی‌ها استوار است. واپسین هدفی که صوفی برای رسیدن به آن می‌کوشد، تمامی (یگانه شدن) با غیب مطلق است.‌ سوررئالیسم نیز در پی تحقق همین امر است".