تذکره مقیم خانی 

نویسنده: محمد یوسف منشی - فرشته صرافان
ناشر: میراث مکتوب
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 354
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1380 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب 

سیر تاریخی، فرهنگی و اجتماعی ماوراء النهر در عهد شیبانیان و اشترخانیان

این اثر حاوی اطلاعات مهمی از ایشانهای (رهبران طریقتهای درویشی) متنفّد و مقبول العامّه، خوشنویسان، شاعران آن روزگار و معماری و کتیبه‌های ساختمان ها و آرایش کتاب ها است. نثر کتاب، مصنوع، منشیانه و متکلفانه، همراه با خصوصیات لهجه بخارایی است. مقدمه این اثر به ذکر نیاکان و پدران چنگیز، اختصاص یافته است. مقاله اول مشتمل بر وقایع دوره شیبانی (۱۰۰۶ ـ ۹۰۵ ﻫ . ق) در ماوراء النهر. مقاله دوم مشتمل بر ظهور سلسله اشترخانیه و ثبت وقایع سنوات ۱۰۰۹ تا ۱۱۱۴ از این دوره است. مقاله سوم به ثبت بخشی از رویدادهای حکومت محمدمقیم بهادر خان پرداخته است.

تذکره مقیم خانی یکی از منابع قدیمی تاریخ ماوراء النهر بویژه دوره اشتر خانی است.این کتاب به دستور محمد مقیم بهادر خان حاکم خود مختار اشترخانی بلخ و به قلم دبیر دیوان محمد یوسف منشی مشتمل بر یک مقدمه و سه مقاله تحریر یافته است.مقدمه به ذکر نیاکان و پدران چنگیز، به قدرت رسیدن و جنگش با خوارزمشاهیان، حمله وی به ایران و همچنین ذکر فرزندان و نوادگانش تا شیبک خان ازبک اختصاص یافته است.

مقاله اول مشتمل بر وقایع دوره شیبانی در ماوراء النهر و برخوردهای خصمانه آنها با سلاطین صفوی و روابط دوستانه شان با سلاطین عثمانی (روم) است. مقاله دوم مشتمل بر ظهور سلسله اشترخانیه و ثبت وقایع سنوات 1009 تا 1114 از این دوره می باشد. مقاله سوم به ثبت بخشی از رویدادهای حکومت محمود مقیم بهادر خان پرداخته است. در این کتاب از ایشان های (رهبران طریقت های درویشی) متنقد و مقبول العامه، خوشنویسان، شاعران آن روزگار و معماری و کتیبه های ساختمانها و آرایش کتابها اطلاعات مهمی برخوردار است که بنوعی بیانگر حیات فرهنگی و ادبی در آن روزگار می باشد.

مقاله سوم مختصری است از وقایع حکومت سید محمد مقیم خان، نوه سبحان قلی که در سال‌های 1114-1119ق در بلخ خودمختار شد و کتاب حاضر به درخواست او نگارش یافت و نام کتاب به نام وی اشارت دارد. حکومت او در بلخ، مقارن حکومت عبیدالله بن سبحان قلی در بخارا است که در ابتدای کار بر سر حکومت با هم اختلاف داشته‌اند و او با متحد کردن یکی از سرداران و حاکمان قدرتمند ازبک، به نام محمود بی اتالیق با خود جلو حمله عبیدالله خان را به بلخ گرفت. تاریخ آخرین واقعه ای که در کتاب آمده است، مربوط به سال 1116ق و تاریخ جلوس او در بلخ، به صورت یک قصیده گفته شده است.