تبار هخامنش دیار بالاگریوه

نویسنده: مرادحسین پاپی بالاگریوه
ناشر: افلاک - دارالنشر اسلام
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 3065
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1387 - دوره چاپ: 1

کیفیت : نو ؛ نوشته تقدیمی دارد

مروری بر کتاب

  واژه «بالاگریوه»، نام ایلات و طوایفی است که در مناطق کوهستانی استان لرستان، از روزگار کهن تا به امروز، زندگی می کنند. سرزمینی مردمان «بالاگریوه» از شمال به رودخانه «خرم آباد»، از شرق به رودخانه «سزار»، از غرب به رودخانه « کشکو» و از جنوب به منطقه شمال «شوش» محدود می شود. این سرزمین، دارای تمدن و فرهنگ آریایی و ایرانی است و نیای مردم آن به «هخامنشیان» می رسد.

از این رو، واژه «بالاگریوه» به مفهوم «بالانشین» و «بزرگ منش» است. هفت ایل و طایفه تشکیل دهنده قوم «بالاگریوه» عبارت اند از:«پاپی»، «دیرک ون»، «جودکی»، «رشنو»، «ساکی»، «کوشکی»، «بازگیر». مجموعه سه جلدی «تبار هخامنشی ، دیار بالاگریوه»، گزارش مفصل، مستند و ارزشمند درباره تاریخ، جغرافیا، فرهنگ و مردم «بالاگریوه»، از گذشته های دور تا امروز است. این گزارش جامع و خواندنی که با تصاویر و نقشه های گوناگون همراه است، علاقمندان را با فرهنگ، تاریخ و تمدن یکی از قدیمی ترین اقوام ایرانی و سرزمین آنها آشنا می کند.

دیار بالاگریوه همچنانکه از نقشه‌ی روی جلد کتاب پیداست شامل شهرستان‌ها، شهرها و بخش هایی چون درود، خرم آباد، پل‌دختر، دره شهر، آبدانان، اندیمشک و شهرهایی چون سپیددشت، ویسیان، حسینیه، ممولو و میان کوه، منگره، کرکی، پاپی و ... می شود. در این طرح علاوه بر این موارد می توان چهار تصویر متفاوت را با فرهنگ های متنوع دریافت. تصاویری چون قلعه‌ی فلک‌الافلاک که به مانند نگینی پرآوازه به تماشای چشم انداز شهر زیبای خرم آباد نشسته است. و دیگر تصاویری که هر کدام تاریخ و جاذبه طبیعی و همچنین فرهنگ ساده و دل انگیز عشایری را به نمایش می گذارند.

تصویر طراحی شده در پشت جلد کتاب نیز که با زمینه ای نارنجی رنگ خودنمایی می کند باز در دل خود حرف هایی برای گفتن دارد. چرا که در این طرح نیز ما شاهد نسخه ای خطی می باشیم که با دست خط اصلی بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران در قسمت بالای کتاب حک شده و دیگر عکس دختر بچه ای است که ملبس به لباس عشایری است و این تصویر نیز پیامدهای فراوانی را به نمایش می گذارد. دیگر تصاویر نیز هر کدام به نوبه خود بازگو کننده تاریخ و فرهنگ عشیره ای قوم لر را به نمایش می گذارند. و اما محتوای کتاب که شیرازه‌ی موضوع بحث می باشد.

همانطور که ذکر آن رفت کتاب تبار هخامنش دیار بالاگریوه کتابی است که اگرچه در مجموع به عنوان یک کتاب نامگذاری شده ولی این کتاب شامل سه جلد حجیم است که هر جلد شامل هزار صفحه می شود. بنابراین می توان گفت که هر قلمی که نیت نقد و وارسی آن را دارد باید هر جلد را به طور مجزا بررسی نماید.

جلد اول کتاب شامل دو بخش است. بخش نخست که با سخن آغازین نویسنده آغاز می گردد شامل بالاگریوه از نام تا نماست. این بخش از چهار فصل تشکیل می شود. که فصل نخست شامل نام و اندام بالاگریوه می باشد. و در این بخش نویسنده بالا گریوه را از لفظ تا معنا تشریح نموده و دیگر نیای بالا گریوه و نشان و در ختام بالا گریوه از قلم دیگران مورد بررسی قرار گرفته که از این منظر بسیار خواندنی است.

فصل دوم نمای بالا گریوه به شمار می رود. این فصل نیز دارای ۴ زیرفصل می باشد. ابتدا نویسنده بیوگرافی شهر خرم آباد را تشریح نموده و در ثانی به مناطقی که مرتبط و از توابع این شهرستان به شمار می روند را تجزیه و تحلیل می کند. از دیگر کارهای نویسنده در این بخش تشریح اندام شهر درود و پلدختر و بخش هایی به مانند بخش مرکزی پل دختر و بخش ممولو می باشد.

بالا گریوه‌ی گرمسری و از دره شهر تا مرز دهلران از دیگر زیرفصل های فصل دوم جلد اول کتاب به شمار می آیند که نویسنده در این مورد نیز تلاش مضاعف به خرج داده. چه این که بالا گریوه‌ی گرمسیری را شامل شهری بر سینه‌ی صحرای لور- بخش مرکزی اندیمشک و بخش الوار گرمسیری دانسته و البته در تشریح آنها نیز کوشیده است. از دره شهر تا مرز دهلران نیز به همین منوال است به طوری که نویسنده شهر دره شهر- بخش مرکزی- بخش بدره- بخش ماژین و آبدانان در یک نگاه را بطور مفصل و تحقیقی از دید خود و تحقیقات میدانی و مشاهده ای گذرانده است.

فصل سوم کتاب از جلد ۱ نیز شامل نمای بالا گریوه‌ی دو می شود. این فصل در مجموع به تنوع آب و هوا که شامل تشریح آب و هوای این منطقه و معرفی گونه های مختلف حیوانات اهلی و به طور کلی درختان، درختچه ها، بوته ها و گیاهان بسیار زیادی است که در این منطقه وجود داردکه نویسنده به تفصیل بدین مهم پرداخته است. و معرفی جاذبه های طبیعی و آبی و همچنین به آثار باستانی و تاریخی و ... نیز به طور مفصل پرداخته که باید گفت یکی از مهمترین بخش های کتاب جلد یک که با فرهنگ گردشگری و صنعت نو پای توریسم کلافی عمیق خورده همین فصل است.
فصل چهارم از بخش جلد اول کتاب نیز شامل داشته هاست، داشته ها در این جا همان فرهنگ ها و آداب و رسوم و باورهای عمومی و نظام سیاسی، اجتماعی دیار بالا گریوه و دورنمایی از ویژگی های اقتصادی آنست که البته در جای خود مهم و آموزنده اند.

بخش دوم نوای بالا گریوه است. این بخش نیز شامل سه فصل می شود که فصل اول با پیش کلام نویسنده آغاز شده و هدف و نیت نگارنده نیز معرفی و تشریح تاریخ ادب و هنر و موسیقی این دیار است. به گونه ای که نویسنده سعی بر آن داشته تاکه فرهنگ و شعر و موسیقی را از میر نوروز تا شاعران دیروز و شعرا و نویسندگان و البته موسیقدانان این دیار را نیز از گذر تاریخ تا امروز به جامعه این خطه معرفی نماید. لذا این فصل نیز به سهم خود دارای تنوع و پیام هایی ادبی و هنری است و صد البته که خواننده هم با هنرمندان این دیار در زوایای مختلف آشنا می شود و هم این که از دیدگاه آنان می تواند معلم خوبی از حیث جهت گرفتن در حوزه‌ی فرهنگ و ادب تلقی گردد. کما این که در این فصل نیز نویسنده در ترجمه و اصلاح کاستی های آثار نظم و نثر شعرای قدیمی و توضیحاتی جامع و مفید در زمینه‌ی موسیقی نیز زحمات بی بدیلی را متحمل شده که در جای خود قابل تحسین است.

فصل دوم از بخش دوم شامل یاران قلم و هنر است. در این فصل نویسنده ابتدا رمان علی میر دریکوندی (گونگادین) را مورد نقد و بررسی قرار داده. همان رمان نویسی که با کتاب بهشت گونگادین توانست جایزه‌ی نوبل ادبی کشور انگلستان را از آن خود کند. ولی بقول نویسنده هنوز هم نابغه‌ای در حصار فراموشی است. اما نویسنده با نوشتن بیش از ۴۰ صفحه در مورد این رمان نویس و کتاب آن، سکوتی به رنگ فریاد را برای همیشه‌ی تاریخ زنده می کند.

در دیگر موارد در همین فصل نیز می توان به ذکر بیوگرافی و تشریح دیدگاه های یاران قلم و هنر این دیار را برشمرد که نویسنده در این خصوص نیز سعه صدر گذاشته است. جلد دوم کتاب شامل بخش سوم، چهارم و پنجم می شود که بخش سوم کتاب از سه فصل تشکیل شده است. در فصل نخست نویسنده تاریخی بر بلندای و آثاری باستانی در دل را تشریح می کند که در این فصل اهم موضوع همان تاریخ و وقایع تاریخی دیار بالاگریوه است. چه این که نویسنده به مهاجرت حیدر کور به بخیتاری و دو جنگ معروف بغداد و جنگ میرزیل اشاره می نماید و دیگر این که هجوم بختیاری ها به قیرآب و منگره و جنگ و ستیزه های منطقه ای ایلیاتی و چند مورد تاریخی و حماسی دیگر را بازگو می نماید. لذا بدیهی است که اذعان دارم این فصل نیز نیت بر آن دارد که جهت لازم را به فرهنگ تاریخ دیار بالاگریوه و قوم لر منعکس نماید.
فصل دوم از بخش سوم جلد دوم کتاب شامل آثار تاریخی و باستانی دیار بالاگریوه می شود. بدین سان که نویسنده در این بخش شهرهای باستانی و تاریخی بالاگریوه را به مانند خایدالو، شاپورخواست، اری ترین، گریت، منگره، لور، اندامش، ماژین و چین زال، سیمره، ماداکتو و خرم آباد را با قلمی روان و گویا برای خوانندگان تشریح کرده که این فصل نیز از مهمترین فصول کتاب در حوزه‌ی گردشگری و صنعت توریسم کشور به حساب می آید. چرا که کار نویسنده کاری مانا و کاملاً علمی تحقیقی است.

از دیگر نکات مهم در فصل دوم معرفی اماکن متبرکه و بقاع و قلعه ها و عمارت ها و غارها و پل های تاریخی و باستانی و ... در دیار بالاگریوه است که نویسنده به تفصیل به آنها پرداخته است. لذا این فصل نیز از مهمترین فصول کتاب تبار هخامنش دیار بالاگریوه به شمار می رود. چرا که نویسنده چشم انداز منتج و بدیعی را در اختیار اهل فن و تحقیق می گذارد. بخش چهارم کتاب نیز از دیگر بخش های مهم و اساسی کتاب به شمار می آید. این بخش شامل دو فصل است. فصل اول ایلی بر بلندای نام دیرک بوده که شامل معرفی گروه اول طوایف و تیره های ایل دیرک ون می شود. در این فصل نویسنده با قید پیش کلام ابتدا در محتوا و اندام ایل دیرک ون کوشیده و تاریخ آنها را از نگاه قلم گذرانده اند، در ثانی به تشریح و ترسیم وجه تسمیه طوایف و تیره های ایل دیرک ون پرداخته.

فصل دوم نیز شامل گروه دوم طوایف و تیره های ایل دیرک ون می شود. در این فصل نیز نویسنده به مانند فصل اول طوایف و تیره های زیرمجموعه‌ی ایل دیرک ون را به تفصیل تشریح نموده و در ترسیم وجه تسمیه و تبار آنها نیز کوشیده است.آخرین بخش از جلد دوم کتاب بخش پنجم آن به شمار می آید. بخش پنجم نیز شامل ایلی بر بلندای نام دیرک است. این بخش نیز در قالب دو فصل آمده که با نمادی متفاوت در زوایایی دنباله‌ی بخش چهارم کتاب است.

جلد سوم کتاب شامل سه بخش می شود. بخش ششم که سیری در کرانه‌ی شرقی رود کشکوایل جودکی است. که این بخش حاوی دو فصل است. نویسنده در فصل اول با ذکر پیش کلام به تشریح طوایف و تیره های ایل جودکی پرداخته و در ترسیم وجه تسمیه آنها نیز بطور کامل کوشیده است. در فصل دوم از بخش ششم کتاب نیز ما با سایر طوایف و تیره های ایل جودکی مواجه هستیم که در این فصل نیز نویسنده به طور مفصل به این مهم پرداخته.

بخش هفتم کتاب شامل سایر ایلات و طوایف بالا گریوه می شود. این بخش که شامل سه فصل می شود که تقریباً می توان گفت به ایلات و طوایف پاپی، ساکی و رشنو و طوایف و تیره های موسوم به کوشکی و سادات بالاگریوه می پردازد.
از مهمترین کارهای این بخش نیز می توان به همسایه ها و روایتی تصویری از چند سند نیز اشاره نمود. نویسنده در این فصل نیز راجع به طوایف و ایلات مختلفی به مانند عرب های خوزستان، طوایف و قبایل بومی شوش، شوستر و اطراف و به ویژه دزفولی ها و همسایگان شرقی دیار بالاگریوه و ... سخن به میان آورده و البته در تشریح وجه تسمیه آنها نیز تلاش مضاعف داشته اند. آخرین بخش کتاب شامل نامداران و مشاهیر دیار بالاگریوه می شود. این بخش از بخشهای مهم کتاب به شمار می آید.

چه این که نویسنده به طور مجزا مشاهیر علمی، سیاسی، اجرایی و اجتماعی و نظامی این دیار را معرفی و در تشریح آنها به طور کامل کوشیده و نکته ‌ی مهم تر این که شهدای این دیار را نیز از نامداران و مشاهیر این دیار قلمداد نموده و از آنها به عنوان آفریدگاران حماسه و ایثار یاد کرده است. بنابراین نتیجه می گیریم که کار نویسنده کاری بسیار سنگین و طاقت فرسا و ممتنع است ولی تلاش و زحمات و تحقیقات شبانه روزی مولف باعث شده تا که گوهره و فطرت کتاب آسان به نظر آید و البته این مهم نیز نشأت گرفته از تخصص و درایت نویسنده در حوزه‌ی جامعه شناسی است که مطالعه ی کتاب را برای خواننده سهل می کند.

کتاب تبار هخامنش دیار بالاگریوه به قلم مرادحسین پاپی بازگو کننده‌ی نه فرهنگ یک ایل و یا قوم و ... بلکه نمادی از تاریخ و هنر سرزمین کهن ایران است کتابی است که با زبان بالا گریوه ای سخن می گوید اما زبانش هر قوم و گروهی را در هر جایی با خود عجین می سازد. آوایش به مانند موسیقی لری بر دل هر زا گرس نشین زیبا می نشیند و دست نواختنش به مانند کمانچه از فرهنگ قوم گیلک و ایل بلوچ و ایلات هفت لنگ و چهار لنگ در چهارمحال بختیاری و کهکیلویه و بویراحمد نیز حکایت دارد.

این کتاب از اصل می گوید همان اصلی که سال هاست انتظار وصل را می کشد. وصلی فراگیر که همه بتوانند آواز یکرنگی را سر دهند. کتاب تبار هخامنش آوازش همنشین با موسیقی دلگشای تبار هخامنش و ایلات و طوایف دیگر کشور است. او می خواهد ماهیتی را پیدا کند که سال ها گم شده و البته جوینده نیز همیشه یابنده است و این جز استاد مرادحسین پاپی کس دیگری نیست.

ماهیت قوم بالاگریوه که در پشت نقاب تاریخ سال ها به انتظار نشسه تا که قلمی با دستان زمخت و هوشیارش این نقاب را کنار بزند و چونان دندانی نهفته رازهای نهانی اش را بگشاید. لذا تردیدی نیست که این کتاب مهمترین و تازه ترین کتاب در حوزه لرستان و بخصوص دیار بالاگریوه و تبارشناسی در سطح کشور به شمار می آید. به گونه ای که به نوبه ی خود در بحث جامعه شناسی بی رقیب و تک تاز است. و این مهم به چند دلیل عمده می تواند باشد. نخست این که کتاب یک منوگرافی در زمینه‌ی جامعه شناسی است و نه مردم شناسی. چه اینکه نویسنده به موالید چهارگانه در زوایایی متنوع و مختلف پرداخته است. دوم خلاقیت و پشت کار مثال زدنی نویسنده است که با مطالعه ی هر جلد از این کتاب موارد کاملا مشهود است. نکته ی سوم حجیم بودن کتاب چه از لحاظ ساختار و چه از حیث محتوا است. به نحوی که از لحاظ ساختار به سه جلد که هر جلد تقریبا هزار صفحه می باشدمنقسم می شود و از حیث محتوا و یا به بیانی دیگر مفهوم نیز کاملا کاری است بدیع و متفاوت با دیگر نویسندگان لرستانی.

نکته ی چهارم تصاویر کتاب می باشند که نویسنده در کتاب قریب به هزار عکس را با توجه به موضوعات مرتبط لحاظ کرده به طوری که از مجموع عکس های مذکور۲۵۰ عکس به صورت رنگی در جلد اول کتاب و در قسمت آثار باستانی و تاریخی و جاذبه های طبیعی و آبی و در جلددوم کتاب آمده است.

پنجم این که کار نویسنده نه فقط یک کار تحقیقی بلکه علمی تحقیقی است و این نکته بسیار مهم به نظر می اید چرا که نویسنده علاوه بر تحقیق و پژوهش سعی بر آن داشته تا که لباس علم و خلاقیت را نیز بر تن تحقیق و پژوهش خود بپوشد.

به عنوان مثال می توان به معرفی آثار باستانی و تاریخی دیار بالاگریوه و معرفی شهرستان ها، شهرها، روستاها، بخش ها و ده های این دیار اشاره کرد که نگارنده توانسته کاری تحقیقی و مستند توأم با تشریح ونوآوری را تصویر کند. کاری که در دیگر نویسندگان به مانند استاد حمید ایزدپناه در کتاب سه جلدی آثار باستانی و تاریخی لرستان کمتر دیده می شود.
نکته ی ششم که در جلد اول کتاب بسیار مهم آمده تشریح دیار بالاگریوه از لفظ تا معنا است. به طوری که مولف در این بخش ابتدا دیدگاه اکثر صاحب نظران و مورخان والبته جامعه شناسان را در لرستان و در سطح کشور و دیگر صاحب نظران خارجی را تشریح نموده و بعد نگاه معقول وتوأم با تحقیق و خلاقیت خود را نیز عنوان داشته است که شاید گفت در دیگر بخش ها نیز با چنین ویژگی مثبتی کم و زیاد برخورد می کنیم.

هفتم این که قلم و نوع نگارش نیز بسیار ساده و سلیس بوده به گونه ای که این نوع نگارش، فرهنگی عام پسند و خاص پسند را به نمایش می گذارد. بنابراین هنر ساده نویسی و یا به بیانی سهل نویسی از دیگر فاکتورهای کاری مولف در این کتاب به شمار می رود. نکته ی هشتم تحقیق و پژوهش در جهت کشف مجهولات است. به نحوی که در جای جای کتاب چه از لحاظ تبارشناسی و چه از حیث آثار باستانی و تاریخی و چه از جنبه ی جامعه شناسی ما با این فاکتور مهم برخورد داریم....

نکته ی مهمتر آثاری است در دوره ی هخامنشیان، آثاری از جمله غار کلماکره و به ویژه شهرهایی از قبیل اری ترین، دوره (دورق)، اندامش، لور، گریت و ... که نویسنده معتقدند این آثار که در منطقه ی بالا گریوه می باشند مربوط به دوره‌ی هخامنشیان هستند. حاصل این که با دلایل و نشانه هایی که این نویسنده با تحقیق و پژوهش و سند مستند آورده اند در هخامنشی بودن دیار بالا گریوه و یا به بیانی از تبار هخامنش بودن این دیار تردید و شبهه ای ایجاد نمیشود.

چرا که هم از لحاظ نقلی و تاریخی همانطور که نویسنده در کتاب خویش آورده اند و هم از حیث عقلی این مهم می تواند صحت و سقم داشته باشد. و دیگر این که اکثر دلایلی که ذکر آن رفت معقول و منطقی به نظر می آیند. بدین سان که این دلایل یک نوع ارتباط و فرایند مشترک را با فرهنگ و آداب و رسوم و البته فرهنگ زیست محیطی هخامنشیان برقرار و بازگو می نمایند. به پایان آمدیم این دفتر،ولی حکایت همچنان باقی است. "دراین کتاب سه جلدی حکایت کتاب (مسافر پایتخت) اثر میزرا امان الله خان  بختیاری (مدملیل)به تفصیل ذکر شده است...