تاریخ نجوم اسلامی ؛ گالینگور

تاریخ نجوم اسلامی

نویسنده: کرلو الفونسو نلینو
مترجم: احمد آرام
ناشر: بهمن
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 456
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1349 - دوره چاپ: 1 

کمیاب  - کیفیت : درحد نو ؛ جلد کتاب سائیدگی مختصری دارد

مروری بر کتاب

اثری است از استاددانشگاه مصر درباره تاریخ نجوم اسلامی

تاريخ نجوم اسلامى ترجمه فارسی كتاب «علم الفلك تاريخه عند العرب في القرون الوسطى» به قلم احمد آرام است. اصل كتاب خلاصه سخنرانى‌هايى بوده كه دانشمند و خاورشناس ايتاليايى، كرلو الفونسو نلّينو، به دعوت دانشگاه قاهره به زبان عربى در آن دانشگاه ايراد كرده و خود آن را با كمال نفاست و صحّت در سال 1911م در شهر رم به چاپ رسانيده است.

نويسنده در درس اول، ضمن بيان اهميت تاريخ علم به اين نكته اشاره دارد كه زمينه دروس وى، تاريخ علم هيئت در ميان اقوام عربى زبان قرون وسطى است؛ بدين معنى كه از آغاز اين علم در نزد آنان بحث خود را شروع كرده و اسباب پيدايش و تكامل و چگونگى ارتقاى آن را به اوج خود در سرزمين‌هاى مختلف اسلامى شرح داده و آنگاه از علل انحطاط آن پس از رسيدن به حدّ كمال سخن گفته است.

غرض وى آن است كه آنچه را اعراب و دانشمندان جهان اسلام به دانسته‌هاى يونانيان و ايرانيان و هنديان در اين فن افزوده‌اند بازگو نمايد و نظريات ايشان را در بعضى از مسائل مهم شرح دهد. سپس سودى را كه مردم مغرب زمين از مراجعه به كتاب‌هاى نجومى عربى برگرفته‌اند، آشكار سازد، تا معلوم شود كه مردم مشرق زمين در رساندن علم هيئت يونان قديم به اروپائيان چه بزرگى و فضيلتى داشته‌اند.

درس دوم، سوم و چهارم درباره تعريف علم نجوم در منابع اسلامى مى‌باشد. نويسنده در درس دوم، ابتدا به تعريف لفظ «عرب» در اين درس‌ها و علت اختياركردن آن پرداخته است. سپس تغييراتى كه در موضوعات و مباحث علوم با گذشت زمان حاصل مى‌شود و نام‌هاى علم الفلك در نزد اعراب در قرون وسطى را توضيح داده و سپس به تعريف علم فلك و شعبه‌هاى آن در نزد اروپائيان جديد پرداخته است.

درس سوم، مشتمل بر تعريف‌هاى فارابى و اخوان الصفا و ابن سينا از علم الفلك مى‌باشد. در اين درس، به اين نكته اشاره شده است كه ابن سينا و بيشتر فيلسوفان، ميان علم هيئت و علم احكام نجوم قائل به تفاوت بودند و احكام را شاخه‌اى از طبیعیات مى‌شمردند: و سبب آن تقسيم‌بندى علوم بنابر نظر پيروان فلسفه، ارسطو طاليس بوده است، ولى فلكيان عرب، به پيروى از بطليموس، هيئت و احكاميات را دو بخش از علم نجوم تصور مى‌كردند.

نجوم اسلامی یا اخترشناسی اسلامی به علم نجوم و اخترشناسی در تاریخ کشورهای اسلامی گفته می‌شود که بر اساس نجوم بطلمیوس پایه نهاده شد. نخستین منجمان مسلمان، در نیمه دوم قرن سوم هجری در بغداد پدیدار شدند.آثار نجومی دانشمندان مسلمان بیشتر برپایه زیج‌های ایرانی و هندی بنا شد.زیج شهریاری که به دستور انوشیروان در ایران نگاشته شده بود، توسط ابوالحسن تمیمی به عربی ترجمه شد؛ و نخستین اثر نجوم اسلامی تألیف گشت.نخستین منجم رسمی عباسیان، محمد الفزاری بود.

شخص دیگری که در شناساندن نجوم هندی به مسلمانان سهم مهمی داشت، یعقوب بن طارق بود؛ او اثر سانسکریت موسوم به سدهانت را که آریابهاتا نوشته بود، به عربی ترجمه نمود.مأمون خلیفه عباسی دستور داد که کتاب المجسطی را از یونانی به زبان عربی ترجمه کنند. همچنین مأمون دستور به تهیه زیج مأمونی داد.در نیمه دوم قرن سوم، نیریزی شرحی بر المجسطی نوشت و اثری درباره اسطرلاب تألیف کرد.

ثابت بن قره، حرکت نوسانی اعتدالین را نپذیرفت اما فاصله اوج خورشید را از زمان بطلمیوس تا زمان خودش کشف کرد، وی همچنین کتابی درباره کسوف و خسوف نوشت.به دستور ابن‌سینا فهرستی از ستارگان تهیه گشت. ابوریحان بیرونی نخستین دایرهالمعارف نجوم اسلامی را تدوین کرد، و در آن از حرکت سیارات و گردش زمین به دور خورشید نوشت.