تاریخ اسماعیلیه یا هدایه المومنین الطالبین

تاریخ اسماعیلیه

نویسنده: محمد بن زین العابدین خراسانی فدائی
تصحیح : الکساندر سیمیونوف
ناشر: اساطیر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 220
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1362 - دوره چاپ: 1

کمیاب  - کیفیت : درحد نو _ نو

مروری بر کتاب

هدایه المومنین الطالبین

این کتاب که تاکنون فقط یک نسخه از آن بدست آمده است منبع بسیار گرانبهائی از جهت تاریخ اسماعیلیه است . این کتاب محتوی اطلاعاتی است که نویسنده از برخی تالیفات تاریخی که به مرور از بین رفته است اخذ نموده است . این کتاب در اواخر قرن نوزدهم در بمبئی توسط یکی از نزدیکان پیشوای اسماعیلی یعنی آقاخان سوم نوشته شده است .

سیمونوف اظهار میکند که کتاب فدائی برای اهل فرقه و احتمالا فقط برای رهبران فرقه اسماعیلیه که آشنا به زبان فارسی هستند نوشته شده . در واقع فدائی در این کتاب تعلیمات مذهبی و تاریخ فرقه را جای داد تا کلیه اطلاعات ضروری درباره فرقه را در دسترس آقاخان و نزدیکانش قرار دهد و آنها بتوانند در مباحثات استدلال های مختلف مذهبی و تاریخی را به کار برند . چنین بر می آید که فدائی برای نوشتن این کتاب از کتابخانه غنی آقاخان در شهر پونه که تقریبا هیچ کس را بدان دسترس نیست و محتوی کتب بسیار خطی و نایاب از دورانهای مختلف است استفاده کرده و همچنین در بسیاری از موارد نویسنده به سنن شفاهی که در نزد رهبران فرقه باقیمانده است تکیه نموده است .

اين كتاب، در اواخر قرن نوزدهم و يا اوايل قرن بيستم (پيش از 1910م) در بمبئى به‌وسيله يكى از نزدیک ان پيشواى اسماعيلى‌ها، آقاخان سوم، سلطان محمد شاه (متوفى 1957م)، نوشته شده است. پدربزرگ پيشواى نامبرده، آقاخان اول، حسنعلى شاه، در سرزمين ایران، در ناحيه محلات مقر داشت، ولى در سال 1840م، از آنجا كه سلاطين قاجار با او ميانه خوبى نداشتند، با عده‌اى از پيروان خود به هند رفت.

آقاخان، كه خود را خلف مستقيم على و فاطمه و امام عصر مى‌دانست و ادعاى پيشوايى بر فرقه اسماعيليه هند، «خواجه» داشت، ورودش به هند باعث بغرنجى كار اسماعيليه گرديد... اسماعيلى‌هاى هند اهميت امامت و «مقدس بودن» شخص آقاخان را «ارزيابى صحيح» نمی‌كردند. بدين‌جهت، چنان‌كه بارها اين موضوع در تاريخ اسماعيليه اتفاق افتاده است، بار ديگر لازم آمد كه «كتاب دعوت» تازه‌اى نوشته شود و در آن، «اصالت امامت» و «قانونى و مقدس» بودن حكومت امام به اثبات برسد. فدايى خراسانى كه برحسب نام و نسب، ایرانى و از ایران به هند رفته بود نوشتن اين كتاب را به عهده گرفت...

جهان بینی اسماعیلیان ریشه گرفته از گنوسیزم و بر پایه اندیشه های کهن هند و ایرانی و پس از آن اسلام می باشد .محور اساسی آن بر پایه لزوم فرمانبری از شاه دارنده فره ایزدی استوار است . ریشه اندیشه فره ایزدی به آغاز سده سوم میلادی بازمی گردد .

دولت ساسانی برای استوارکردن پایه های توان دولتی خود بر ویرانه های حکومت نیمه دموکرات اشکانی ، دارنده شبه مجلس سنا ، در اندیشه یافتن گونه ای سانترالیزم پایدارسیاسی شد .ساسانیان دست به گسترش این جهان بینی فلسفی اجتماعی زدند ، که پس از اسلام نیز در اندیشه بسیاری از فیلسوفان ایرانی همچون فارابی دیده می شود ، این تئوری هرگونه اجتماعی را به صورت یک هرم در نظر می گیرد ، که قاعده آن مردم بی نوا و کم سواد که بیشترین شمارگان را دارا هستند ، به ترتیب هرچه باسوادتر و داناتر و داراتر شود درمرتبت بالاتری جای می گیرد .