بررسی گویش بیرجند

نویسنده: جمال رضایی
به کوشش : محمود رفیعی
ناشر: هیرمند
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 460
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1377 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : نو ؛ نوشته تقدیمی دارد

مروری بر کتاب

واجشناسی - دستور

استاد جمال رضایی‌ پس‌ از چاپ کتاب واژه‌نامه‌ی گویش بیرجند‌ در‌ سال‌ ۱۳۷۳، اینک‌ کتاب‌ بررسی‌ گویش بیرجند از‌ نظر‌ واجشناسی و دستور را که دستاورد سالها پژوهش وی درباره‌ی لهجه زادگاهش، بیرجند، است در دسترس پژوهشگران نهاده است. وی کتاب را به روان پاک‌ استاد‌ دکتر‌ محمد‌ مقدم‌ که‌ «دانش‌ زبان‌شناسی نوین در ایران با تدریس او در دانشگاه تهران آغاز گشت…» پیشکش کرده است.

کتاب آغاز می‌شود با «سرآغاز» نوشته دکتر محمود رفیعی؛ «چند واژه و اصطلاح» و «پیشگفتار» نوشته‌ی مؤلف کتاب. متن کتاب مشتمل‌ بر دو بخش است و یک پیوست بدین شرح:
بخش ‌یکم: واجشناسی: جستار نخست: واجهای گویش بیرجند و ویژگیهای آن، در سه فصل؛ جستار دوم: دگرگونی واجها، در دو فصل.
بخش دوم: دستور: جستار نخست: ساخت‌شناسی (صرف) در هشت فصل: ۱-ساختمان واژه‌ها؛ ۲- نام‌ (اسم)؛ ۳-صفت (گون‌واژه و انواع آن)؛ ۴- ضمیر و انواع‌ آن؛ ۵- قید و انواع آن؛ ۶-حرف و انواع آن؛ ۷- صوت و انواع آن؛ ۸- فعل (کارواژه). جستار دوم: نحو، در پنج فصل: ۱- ارکان جمله؛ ۲- اقسام جمله؛ ۳- اجزاء جمله؛ ۴-ساختمان و ترتیب اجزاء جمله؛ ۵- حذف در جمله.
پیوست: واژه‌نامه

کتاب با «سرآغاز» دکتر محمد رفیعی آغاز می‌شود که‌ به‌ مانند مؤلف کتاب بیرجندی‌ست و به زادگاه‌ خود علاقه‌مند و بدین جهت تاکنون دیوان لامع، دیوان حکیم نزاری قهستانی، زندگی و آثار نزاری، واژه‌نامه‌ی گویش بیرجند و بررسی‌ گویش‌ بیرجند به کوشش ـ و شاید‌ به‌ هزینه‌ی وی ـ به چاپ رسیده است.

دکتر رضایی پیش از آغاز کتاب، در زیر عنوان «چند واژه و اصطلاح» واژه‌ها و اصطلاحاتی را که در کتاب به کار رفته است با‌ معنی‌ و یا با شرح‌ و برابرهای فرانسه و انگلیسی برخی از آنها آورده است تا خوانندگان در فهم مطالب کتاب دچار اشکال نگردند. زیرا بسیاری از اصطلاحات فارسی زبان‌شناسی را فرهنگستان دوم پیشنهاد کرده است مانند: کارواژه (فعل، صیغه و ساخت‌ فعل)، شرط‌ واژه (ادات شرط)، نوا (تکیه accent) واجشناسی (صداشناسی phonologie)، آواشناسی (صوت‌شناسی phonetique). مؤلف خوانندگان را برای آگاهی بیشتر از این‌گونه واژه‌ها و اصطلاحات به واژه‌نامه‌ی زبان‌شناسی و علوم‌ وابسته، تألیف همادخت همایون (از انتشارات مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات‌ فرهنگی، تهران‌ ۱۳۷۱)، و «واژه‌‌نامه» پایان کتاب‌ تاریخ مختصر زبان‌شناسی ترجمه‌ی علی محمد حق‌شناس (تهران، نشر مرکز، ۱۳۷۰) ارجاع‌ داده است.

در این کتاب تمام واژه‌ها و اصطلاحات و عبارات‌ بیرجندی هم به خط فارسی و هم به خط لاتینی داده‌ شده‌ است، در‌ مورد‌ اول تمام کلمات به دقت اعراب‌گذاری شده و در مورد دوم از حروف لاتین با نشانه‌های خاص‌ استفاده ‌‌شده‌ است.