بازخوانی انگلس

نویسنده: جان ریس
مترجم: روزبه آقاجری
ناشر: چشمه
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 140
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1396 - دوره چاپ : 1

مروری بر کتاب

مارکس و من بعضاً به خاطر این واقعیت خودمان را سرزنش می کنیم که گاهی جوان ترها بر سویه ی اقتصادی نظریه ی ما بیش از آن چه سزاوار است، پای می فشارند. ما مجبور بودیم در برابر مخالفان مان که آن را سویه ی اقتصادی را نادیده می گرفتند، بر این اصلِ عمده تأکید کنیم اما هیچ گاه زمان، فضا و مجالِ کافی نداشتیم تا به بحث درباره ی عامل های دیگری که در کنش و برهم کنش اند، بپردازیم. اما هنگامی که قرار باشد بخشی از تاریخ را شرح دهیم ؛ یعنی به کار گرفتنِ نظریه در عمل ، مسئله به تمامی متفاوت می شود و دیگر هیچ خطایی قابل اغماض نخواهد بود.

میراث فکری و عملی فردریش انگلس به ویژه در دهه­های اخیر مناقشه­انگیز بوده است. گروهی به نفی کامل آن دست یازیده­اند و گروهی چشم بسته آن را پذیرفته­اند. این کتاب مسیری خلاف هردوی آن­ها می­پیماید: از یک سو، به ارزیابی انتقادی اتهام­هایی می­پردازد که به تفکر و عمل انگلس وارد شده و از سوی دیگر، از طریق این ارزیابی، خود میراث قکری-عملی او را بازخوانی می­کند. متن­های پایانی کتاب که به قلم او هستند نیز برای کمک به همین ارزیابی انتقادی برگزیده شده­اند. این­ها همه تلاشی کوچک برای بیرون آوردن میراث او از زیر خروارها بد اندیشی و بدفهمی است.

این کتاب واکنشی است به وقایعی که در دهه هشتاد حول محور نظریه مارکسیستی شکل گرفته و آن را دچار جبرگرایی نموده است. همچنین این که استالینیسم از کجای نظریه مارکسیستی شکل گرفته و اقتصاد باوری که در این نظریه دیده می شود چه ریشه ای در بنیان گذاران آن دارد، مورد بحث قرار گرفته است.

بر اساس نظرات و کتب مختلفی که تا بحال در این زمینه نگارش یافته است و با بدفهمی و بد اندیشی همگی به اتفاق نظر ریشه ی جبر باوری، اقتصاد باوری و انحراف نظریه مارکسیستی را در آثار انگلس می دانند؛ در این کتاب نیز ابتدا متهم اصلی انگلس فرض شده است وانتقادهایی که به نظریات وی وارد شده است مورد ارزیابی قرار گرفته و سپس نظریات او مورد بررسی و بازخوانی قرار گرفته است.گرچه جان ریز نهایتا اعلام می دارد که میراث انگلس تحریف نظریه مارکس نبوده است.