اکسپرسیونیسم دادائیسم پست مدرنیسم ؛ نوگرایان تئاتر اروپا

اکسپرسیونیسم دادائیسم پست مدرنیسم 

نویسنده: ناصر حسینی مهر
ناشر: نگاه
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 295
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1393 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

نوگرایان تئاتر اروپا

مصور - تعدادی گلاسه رنگی

از ویژگی‌های بارز تئاتر اکسپرسیونیستی بر خلاف تئاترهای بی‌رمق و کلیشه‌ای انعکاس آرزوهای انسان برای دستیابی به یک زندگی نوین بود، و تا آنجا پیش رفت که انقلاب اجتماعی را ضرور می‌دانست. به کمک تئاتر اکسپرسیونیستی تماشاگران می‌توانستند درون خود را به تحرک وادارند و آن را دگرگون سازند. اما ویژگی متفاوت آن بیشتر در اسلوب هنری بود. ممکن است در این میان پرسشی پیش آید که مگر مواردی همچون سعادت و زندگی بهتر برای انسان هدف سایر مکاتبی مثل رئالیسم و سمبولیسم هم نبوده؟ پاسخ آن بدون تردید مثبت است.

هنر در طول تاریخ هیچگاه در مقابل انسان قرار نگرفت، انسان همواره محور و موضوع اصلی هنر بوده. اما شیوه‌های بیان هنری برای نشان دادن انسان و آرزوهایش متفاوت است. نام یا «تعبیر» اکسپرسیونیسم از واژه لاتین expressio برآمده که به معنای «بیان» است. بدون هیچ پیشوند و پسوندی، فقط بیان، یا لفظ، و یا ابراز، معنای دیگری هم ندارد به جز دورانی که از این واژه برای نامیدن نوعی از گرایش ادبی و هنری استفاده می‌شد، منظور «مکتب اکسپرسیونیسم» است، مکتبی که سعی داشت به ابراز عمیق درونی بپردازد از راه تلقی شخصی و منحصر به فرد هنرمند از واقعیتها، واقعیت‌هایی که از سوی آنان دروغین نامیده می‌شد.

در واقع آثار اکسپرسیونیستی تبلور تجریدی ذهن پدیدآورندگانش بود از واقعیتها، و نیز بدون هیچ تمکینی به حقایق خارجی که در آن دوران چیزی نبود جز مجموعه‌ای از بی‌عدالتی‌ها، تشویش‌ها، سرخوردگی‌ها و تنش‌های حاد اجتماعی. این تبلور ذهنی از طریق ادراک حسی هنرمند و اهمیت دادن به فرم، شکل خارجی به خودش می‌گرفت، فرم برای بیان ذهنیات انفرادی همان هنرمند. به عبارت دیگر از طریق در هم شکستن ظاهر واقعیت در ذهن، و بعد بیرونی کردن ذهن هنرمند به فرم‌هایی تازه و رازگونه که عموماً اغراق‌آمیز بودند و پرخاشجویانه. به عنوان مثال استفاده از شیوه بزرگنمایی اعمال بازیگر یا طراحی‌های تند و افراطی و پر تضاد صحنه و نور و لباس و گریم و موسیقی و غیره. نظیر اجرای «گدا» اثر راینهارد زورگه Reinhard Zorge در 1913، یا در سینما مثل فیلم «دفتر دکتر کالیگاری» ساخته روبرت وینه یا «نوسفراتو»ی ویلهلم مورنا.

جالب آن که هر اثر اکسپرسیونیستی، چه بر صحنه، چه در نقاشی و چه در فیلم، مجموعه‌ای بود از همۀ هنرها، جز زمانی که به این صورت در هیچ دوره‌ای از تاریخ ـ البته به‌جز امروز و نزد داعیان پست‌مدرن ـ ما شاهد چنین ادغامی نبوده‌ایم، به عنوان مثال در یک فیلم سینمایی هم عناصری از نقاشی اکسپرسیونیستی می‌توان دید، هم موسیقی، و هم در تئاتر و شعر و ادبیات اکسپرسیونیستی.

این کتاب به نوگرایان تئاتر اروپا پرداخته و بخصوص سعی دارد 2 مکتب بنیادین اکسپرسیونیسم و دادائیسم را که در آغاز قرن بیستم تحولات بنیادینی در هنر تئاتر به وجود آوردند، تبیین کند. ناصر حسینی‌مهر سعی کرده‌است در این کتاب با زبانی ساده و عبارات قابل فهم، یادداشت‌ها و خلاصه مطالبی را که بخصوص از تماشای اجراهای متعدد در تئاترهای معتبر اروپا برداشته است، بیان کند.

«نوگرایان تئاتر اروپا» نوشته ناصر حسینی مهر از سوی انتشارات نگاه منتشر شد. این کتاب در سه بخش به بررسی اکسپرسیونیسم، دادائیسم و پست مدرنیسم می‌پردازد.

فهرست

بخش نخست

اکسپرسیونیسم در تئاتر
برخی از پیشروان اکسپرسیونیسم: ماکس راینهارت، راینهارد یوهانس زورگه، ارنست تولر، فرانتس فمفرت، گئورگ کایزر، کارل سوکمایر، لئوپلد یسنر، گوستاو هارتونگ، کارل اشترنهایم، والتر هازنکله ور، گئورگ هایم، الزه لاسکر شولر، آلفرد دوبلین، ارنست برلاخ، اسکار شلمر، اسکار کوکوشکا، واسیلی کاندینسکی، تئاتر ناسیونال سوسیالیست
دو نمایشنامة اکسپرسیونیستی: «مرد آدمکش، امید زنان» اُسکار کوکوشکا و «طنین زرد» واسیلی کاندینسکی

بخش دوم
دادائیسم، هنر ترکیبی
چند قطعه دادائیستی

بخش سوم

از آوانگاردیسم تا پست‌مدرنیسم
برخی از پیشروان تئاتر تجربی و آوانگارد: کنستانتین استانیسلاوسکی، ژاک کوپو، یوگنی واختانگف، جیورجیو استره‌لر، گارسیا لورکا، تادئوش کانتور، فرناندو آرابال، پیتر بروک، آخیم فریر، هاینر مولر
دو نمایشنامة پست مدرن: «هراکلس5» و «هملت ماشین» از هاینر مولر.