انقلاب اسلامی در مرند

نویسنده:  اسماعیل حسن زاده
ناشر: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 520
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1388 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

مصور - جلد دوم : زمینه‌های مذهبی ـ فكری و تحولات انقلابی

این پژوهش در دو جلد تدوین شده است. جلد اول مشتمل بر دو بخش است: بخش اوّل تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شهرستان را از انقلاب مشروطه تا پایان دهه‌ی 1330 و شروع انقلاب سفید دربرگرفته است. فصل اوّل و دوم به كلیات و مرند از انقلاب مشروطه تا روی كار آمدن رضاشاه پرداخته است. این قسمت با اتكا بر اسناد و كتاب‌ها و روزنامه‌ها و اندكی مصاحبه‌ها به نگارش درآمده است. نگارنده تصویری نسبتاً كامل از تحولات این دوره ارائه داده است.

همچنین حضور روس‌ها در مرند و تحولات بعدی آن نیز مدّنظر قرار گرفته است. لازم به توضیح است كه در این نوشتار به تاریخ مرند از عهد باستان تا انقلاب مشروطه پرداخته نشده است. دلیل آن نیز این است كه بخش مهمی از تاریخ مرند در ادوار پیشین در كتاب «تاریخ مرند» تألیف امیرهوشنگ سید زنوزی آمده است. نگارنده سعی كرده است تاریخ دوره‌ی معاصر را كه تاكنون به نگارش درنیامده‌ است، تحریر و تألیف كند.

البته برخی كتاب‌ها مانند نوشته‌های به طور گذرا بر بخش‌هایی از تاریخ مرند اشاره كرده‌اند اما آنها تنها به اشارات ناقصی بسنده كرده‌اند كه اسامی آنها در فهرست منابع و مآخذ آمده است. فصل سوم به تفصیل دگرگونی‌ها و تغییرات ساختاری، فرهنگی و وضع اقتصادی مرند در دوره‌ی رضاشاه پرداخته است.

فصل چهارم به تحولات تاریخی شهر از ورود روس‌ها به شهر تا سقوط فرقه‌ی دموكرات آذربایجان با استناد به اسناد و مدارك كتبی به تفصیل اشاره كرده است. فصل پنجم نیز بی‌سامانی سیاسی و اجتماعی، حكومت نظامی و پدیده‌ی قحطی و بحران نان را در فاصله‌ی سال‌های 1330- 1325 توصیف و تبیین كرده است. واپسین فصل (ششم) نیز به تحولات تاریخی شهر در دوران نهضت ملی، واكنش‌های مردم در قبال نهضت و كودتا پرداخته است. در این فصل با استناد به اسناد، نوعی دوگانگی رفتاری و پنداری در بین گردانندگان جریان‌های سیاسی شهر نشان داده می‌شود.

بخش دوم تحت عنوان «مرند از كودتا تا انقلاب (1332ـ 1357)» در قالب سه فصل تنظیم و تدوین شده است: در فصل اول كلیات و در فصل دوم نوسازی پهلوی و دگرگونی در جامعه‌ی مرند در سه محور جمعیتی، فرهنگی و اقتصادی با استناد به آمار مركز آمار كشور به تفصیل تشریح شده است. در این فصل به فرآیند افزایش و كاهش جمعیت شهری و روستایی، میزان باسوادی، رشد و توسعه‌ی بخش‌های كشاورزی، صنعتی، عمرانی و غیره پرداخته شده است و سعی بر این بوده است تا روند تأثیر نوسازی پهلوی به وضوح نشان داده شود.

فصل سوم با عنوان «دگرگونی در ساختار سیاسی شهرستان» به بررسی تكاپوی احزاب دولتی، روند انتخابات و فعالیت انجمن شهر و روستا و انتخابات مجلس شورای اسلامی و برخی اصول انقلاب سفید از جمله سپاه دانش، خانه‌های انصاف و شورای داوری پرداخته است. در این فصل كه لازم بود به اصلاحات ارضی نیز اشاره شود به دلیل فقدان داده‌های مستند و سند به فرصتی دیگر موكول شد....

جایگاه دانش تاریخ در میان علوم، به‌ویژه علوم انسانی و اهمیت و كاربرد آن در عرصه‌ی اجتماع، فرهنگ، سیاست و اقتصاد بر هیچ عالمی پوشیده نیست. با مطالعه‌ی تاریخ‌ می‌توان به هویت جمعی، احساسات و خاطرات جمعی، دوران برآمدگی و زوال تمدن‌ها و ملت‌ها پی برد. ملّتی كه بر تاریخ خود آگاهی نداشته باشد از تكرار رفتارها و فرو افتادن در «چاه ویل» اشتباه‌ها گریزی نخواهد داشت. پس به علم تاریخ و تاریخ‌نویسی نباید به عنوان دانش تفننی نگریست. هر چه تاریخ‌نویس منعكس‌كننده‌ی ابعاد مختلف واقعیت‌های جامعه باشد، اثرش به همان نسبت از اهمیت كاربردی بیشتری برخوردار خواهد بود. پس باید در تاریخ‌نویسی جانب احتیاط و تعهد و عینیت‌گرایی منطقی را در نظر گرفت.

یكی از شاخه‌های مهم تاریخ‌نویسی كه می‌توان از آن به داده‌های تاریخی عینی با رعایت تسلسل و ترتّب و تحلیل علّی و معلولی به واقعیات جامعه پی برد، تاریخ‌نگاری محلی (منطقه‌ای) است كه در فرآیند پیدایش و تكامل تاریخنگاری ایرانی- اسلامی تا دوره‌ی معاصر به حیات خود ادامه داده است. این شاخه نیز همچون سایر علوم به موازات دگرگونی حیات اجتماعی و سیاسی دچار تحول شده است.