اصول عام دیالکتیک

نويسنده: فردریک انگلس
مترجم : نادر پورخلخالی
ناشر: دانش آموز
زبان كتاب: فارسي
تعداد صفحه: 50
اندازه كتاب: رقعی - سال انتشار: 1359 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو

مروری بر کتاب

کارل مارکس آلمانی در جوانی تحت تأثیر فلسفۀ هگل قرار گرفت و به‌خصوص از منطق جدالی (دیالکتیک) هگل بهرۀ فراوان برگرفت و در بیان حوادث تاریخی و اجتماعی به تدوین نظریۀ ماتریالیسم تاریخی پرداخت. وی برخلاف دیدگاه ایده‌آلیسم هگل، می‌گفت: واقعیتِ مادی است که سرنوشت تاریخ را معین می‌کند نه معنا وایده، هم‌چنین اعتقاد داشت که زیربنای اقتصادی تولید و تقسیم کار و مالکیت؛ اساس ایدئولوژی یعنی ارزش‌های معنوی زندگی و اخلاقی و حقوقی هر جامعه را به‌وجود می‌آورد.      

با آنکه مارکس، بنیان گذار فلسفه علمی، هرگز اصطلاح «ماتریالیسم دیالکتیک»، را بکار نگرفت و ترجیح میداد که از درک مادی تاریخ و یا شرایط مادی تولید صحبت کند، این اصطلاح بیانگر جهان بینی و شناخت شناسی فلسفه علمی است. این دیدگاه که طرز تلقیه آن از پدیده های طبیعت و اجتماع، دیالکتیکی است و تعبیرء آن از این پدیده ها ماتریالیستی است، با توجه به پیشرفت ادراک فلسفی و بر اساس توسعه دانش و شناخت علمی بشر، تکوین و توسعه یافت.

جنبه های فلسفی درک مادی تاریخ، ابتدا از بطن فلسفه ایده آلیست آلمان سرچشمه گرفت: کانت از پیشرفت به سوی جامعه ای آزاد و صلح طلب صحبت به میان آورد، و فیخته تاریخ بشر را همراه با توسعه ای عقلی ، همراه دانست. هگل ، تاریخ را به مثابه توسعه و تعارض، اصول انتزاعی. انگاشته و از «قدرت نفی» صحبت به میان آورده بود…..

این کتاب منطق را یک علم می‌شناسد که وظیفه‌اش بررسی و شناخت اشکال و قواعدی است که به طور یکسان بر اندیشه و جهانِ خارج و اندیشیدن درباره اندیشه حکومت می‌کند و علمی است به اشکال و الگوهای کلی اندیشه واقعیت. منطق به عنوان یک علم همان دیالکتیک است و منطق همان اندیشه است، در عین حال دیالکتیکِ تئوری شناخت است.

با مطالعه این کتاب تکامل نظریات ماتریالیستی از دوران کهن تا کنون درباره‌ی منطق را ملاحظه خواهید کرد. برای این‌که خوانندگان به تکامل این نظریات پی ببرند کافیست که نظریات این کتاب را با نظریات پلخانف مقایسه نمایند، با ای مقایسه ملاحظه خواهد شد چگونه نظریات پلخانف و سایر بنیان‌گزاران فلسفه علمی به همان روش دیالکتیکی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در این کتاب مبارزه شدیدی علیه جزم‌گرایی و خشک‌اندیشی و کلی‌گویی انجام می‌شود.

به موجب منطق جدالی مارکس هیئت فلسفی هگل برای فهم و دریافت واقعیت اجتماعی، جامد و نارسا می‌بود، زیرا؛ به‌نظر مارکس زندگی، همواره نتیجۀ برخورد نیروهای متضاد و گوناگونی است که به‌وجود آورندۀ اوضاع تازه‌ای هستند. از این عقیدۀ فلسفی دربارۀ تحولات اجتماعی به نام ماده انگاری تاریخی (ماتریالیسم تاریخی) یاد گردیده است.   نام فلسفه مارکسیستی در جهان بینی مارکسیسم - لنینیسم ماتریالیسم دیالکتیک است. فلسفه مارکسیستی پایه تئوریک جهان بینی مارکسیستی ـ لنینیستی است  دیالکتیک (dialectic) کلمه ای است یونانی و در اصل از واژه دیالگو (dialogos) مشتق شده است که به معنای مباحثه و مناظره است.