اگر همه ما، همان طور که از کودکی حساب و هندسه را فرا می گیریم، موسیقی را هم به عنوان درسی جدی و با اهمیت می آموختیم، پس از مدتی در می یافتیم که موسیقی چیست و به درستی به تفاوت میان هنرمند و بی هنر، استاد و غیر آن پی می بردیم. ولی وقتی حس شناخت واقعی موسیقی در مردم وجود نداشته باشد، نمی توان کار زیادی را به انجام رساند. هر اقدامی باید بنیادی باشد و در آن صورت است که نتیجه اش منطقی خواهد بود. برای تداوم ارزشهای صبا نیز باید اجتماع مستعد باشد.

«زنده‌یاد ابوالحسن صبا (۱۲۸۲ ـ ۱۳۳۶) عاشق بود و به گونه دیگری غیر از شیوه‌ای که ما هستیم زندگی می‌کرد. در این مکان و زمان قدم نمی‌زد. سالهاست که در دنیای موسیقی ما شخصیتی همچون او ظهور نکرده است. استاد صبا اولاً در موسیقی ایرانی مجتهدی تمام‌عیار بودند. عده این آدمها در تاریخ موسیقی یکصد سال اخیر به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسد: آقای حسینقلی، میرزا عبدالله، درویش‌خان، ‌و تا حدی آقایان محجوبی و خالقی هم این کمال را داشتند.

وقتی می‌گوییم مجتهد تمام‌عیار به این معناست که به قدری تسلط داشتند و به قدری ادراک عمیق و وسیع داشتند از موسیقی که در ترکیب دستگاه‌ها و آوازها دست ببرند. به عبارت دیگر استنباط کنند مسائل موسیقی را و اسیر دست دگمهای ردیف و دستگاه نبودند. جنبه‌ دیگر کار استاد صبا دوران مدرسه‌ موسیقی ایشان بود. به خلاف تصور بسیاری، هنر اصلی صبا نوازندگی ویلن و یا سه‌تار بود که صاحبان فن معتقدند ویلن صبا از سال ۱۳۱۰ به بعد که مدرسه‌اش را تأسیس کرد دیگر پیشرفتی نکرد. چون وقت برای تمرین نداشت و آنهایی که نوازنده‌اند می‌دانند که اگر یک روز تمرین نکنید، دو هفته عقب می‌افتید.

البته ایشان نوازنده فوق‌العاده ماهری بودند و صاحب سبک. و واقعاً صدای ساز ایشان سحرآمیز بود. ولی کار ایشان در مدرسه چیز دیگری بود. ایشان نسلی را پرورید که نگاهی دیگر به موسیقی ایرانی داشت. امکانات بی‌پایانی را در موسیقی به ما نشان دادند. اگر به صدها ترانه‌ای که شاگردان صبا ساخته‌اند توجه کنید، عمق زحمات استاد صبا را می‌شود درک کرد. جنبه‌ دیگر کار استاد صبا، مطالعات و پژوهش گسترده ایشان در زمینه موسیقی ایرانی بود. نزدیک به دو دهه مطالعات منسجم ایشان درباره موسیقی ایران به ویژه موسیقی محلی دستاوردهای ارزشمندی برای تاریخ موسیقی ایران داشت که در اینجا به یک قسمت کوتاه از یادداشتهای ایشان با هم نظری می‌افکنیم:

«موسیقی ایرانی، موسیقی محلی است یعنی مخصوص این آب و خاک است و در جای دیگر دنیا این قسم موسیقی معمول نیست. این موسیقی تا سی سال قبل که هنوز تمدن اروپائی در شؤون ما رخنه نکرده بود برای حوائج و ضرورت ما کافی بود، یعنی قدما و مطلعین و علمای ما نغمه‌ها و گوشه‌های موسیقی ما را از کلیه‌ ولایات، ‌قصبات و دهات از خواندن افراد جمع‌آوری کرده و مجموعه‌هایی به نام دستگاه تنظیم کرده و مورد استفاده قرار می‌داده‌اند…»

از جمله دیگر فعالیتهای استاد صبا همکاری وی با انجمن موسیقی ملی ایران است که در چند کلاس این انجمن تدریس می‌کردند و یکی از تجربیات خود را که واقعاً در نوآوری بی‌نظیر است در همان انجمن به اجرا درآورد و آن قطعه دیلمان بود که استاد سال‌ها پیش از آن به دنبال مطالعاتش در گیلان به نت درآورده بود که استاد جواد معروفی آن را برای ارکستر تنظیم کرده و با آواز بنان در بهمن‌ماه ۱۳۲۴ اجرا شد. آنچه را که باید درباره زندگی و آثار استاد صبا بدانیم در مقالات این کتاب از قلم شاگردان ایشان که هم‌اکنون از اساتید موسیقی ایران هستند خواهید خواند و نکته‌ای نمانده است که مورد بحث قرار نگیرد و حجم یادنامه‌ استاد در ابتدا نزدیک به هزار صفحه بود. نظر به امکانات محدود و فرصت کم برای انتشار در آستانه سالگرد درگذشت استاد، بخشی از مقالات کنار گذاشته شد.»