تهران واژه ایست در اصل پارسی که وجه تسمیه آن بدرستی روشن نیست و در نوشته های گذشتگان مانند استخری، مسعودی و دیگران ، در آن زمان که قریه کوچکی از قراء ( شهر ری ) را در بیست کیلومتری دامنه جنوبی سلسله جبال البرز تشکیل میداده ، بارها به همین نام آمده است.

تهران در زمان شاه طهماسب اول صفوی از حالت روستایی در‌آمد و حیاتی شهری می‌یابد. وی هر از گاهی به لحاظ ارادتی که به امامزاده حمزه داشت برای زیارت ایشان عازم ری می‌شد و در یکی از همین سفرها اقامتی در تهران داشت و از انار تهران بسیار خوشش آمد. در اصل انا سرآمد میوه‌های تهران بود.

در سال ۹۶۱ هجری قمری شاه طهماسب دستور داد پیرامون تهران که شش هزار گام بود باروئی با یکصد و چهارده برج به عدد سوره‌های قرآن بنا کردند و در هر کدام سوره‌ای را برای تبرک قرار دادند که به دیوار طهماسبی معروف شد، و خندقی عمیق و عریض در اطراف آن حفر کردند و چهار دروازه برای آن به وجود آورند.

آغا محمد خان قاجار، موسس سلسله قاجاریه، اگر‌چه بسیار سنگدل و بی‌رحم بود اما با هوش نظامی بالایش دریافت که کوه‌های سر به فلک کشیده‌ای که از سه جهت طهران را احاطه کرده است آن را همچون قلعه‌ای نفوذ ناپذیر در برابر دشمنان محافظت می‌کند.آقامحمدخان مطابق با نوروز سال ۱۱۶۵ شمسی، تهران را به عنوان دارالخلافه و پایتخت برگزید و در سال ۱۱۷۴ در همین شهر تاجگذاری کرد.

با استقرار دولت قاجار در تهران این شهر روندی جدید در گسترش کمی و کیفی آغاز نمود و در طی آن مدت وسعت تهران به حدود ۴/۴ کیلومتر مربع و جمعیت آن در حدود ۱۵۰۰۰ نفر رسیده بود.با آغاز پادشاهی ناصرالدین شاه در سال ۱۲۲۸ هجری شمسی گسترش شهر آهنگ سریع‌تری به خود گرفت به‌طوری که برخی بناها در خارج از حصار شهر ساخته شد.وی به علت افزایش جمعیت و تغییراتی که مدنظر بود، دیوارهای طهماسبی را خراب کرد و دیوارهای جدید در فاصله طولانی‌تر احداث کرد.در عصر ناصری و بعد از سفر ناصرالدین شاه ،ساختمانها و عمارت های نظامیه، بهارستان، مسعودیه، منیریه، عشرت آباد، صاحبقرانیه و… بر اساس معماری مدرن جهانی ساخته شد.