آثار باستانی و ابنیه تاریخی آذربایجان

نویسنده: اسماعیل دیباج
ناشر: شورای مرکزی جشن شاهنشاهی ایران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 150
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1346 - دوره چاپ: 1 

کمیاب - کیفیت : درحد نو ؛ واجد عکس خانواده سلطنتی ابتدای کتاب

مروری بر کتاب 

مصور - همراه با نقشه

آقای اسماعیل دیباج فرزند سید مرتضی بسال شمسی در شهر تبریز بدنیا آمد تحصیلات ابتدائی و متوسطه را در مدرسه تمدن و مدرسه متوسطه محمدیه ( دبیرستان فردوسی فعلی ) باتمام رسانید و در مهرماه 1298 شمسی وارد خدمت دولتی در فرهنگ تبریز شد .

آثار و ابنیه‌ تاریخی‌ منطقه‌ آذربایجان‌ غربی‌ طی‌ چند دهه‌ گذشته‌ به‌ میزان‌ قابل‌ توجهی‌ مرمت‌ و بازسازی‌ شده‌اند و در فصول‌ بهار و تابستان‌ پذیرای‌ صدها گردشگر از شهرهای‌ مختلف‌ ایران‌ می‌باشند. مجموعه‌ تاریخی‌ تخت‌ سلیمان‌ نیز در طول‌ سالهای‌ گذشته‌ توسط هیئت‌های‌ مختلف‌ باستان‌ شناسی‌ مورد کاوش‌های‌ علمی‌ قرار گرفته‌ و الواح‌ واشیاء قیمتی‌ و با ارزشی‌ از این‌ منطقه‌ بدست‌ آمده‌ است‌.

نقش‌ برجسته‌ سنگی‌ خان‌ تختی‌ کتیبه‌ای‌ است‌ که‌ در دل‌ کوه‌ تراشیده‌ شده‌ و مربوط به‌ تصاویر چند تن‌ از پادشاهان‌ دوره‌ ساسانی‌ است‌.پل‌ پنج‌ چشمه‌ به‌ جهت‌ دارا بودن‌ پنج‌ چشمه‌ به‌ این‌ نام‌ ملقب‌ گشته‌ و از آثار تاریخی‌ دوره‌ صفویه‌ است‌.

کلیسای‌ طاووس‌ از زیباترین‌ ابنیه‌ مذهبی‌ ایران‌ است‌ که‌ ارامنه‌ به‌ آن‌ تاوی‌ مقدس‌ نیز می‌گویند. این‌ کلیسا دارای‌ گنبد هرمی‌ شکل‌ دوازده‌ ترک‌ بوده‌ و محراب‌ و تالار اجتماعات‌ آن‌ از نظر معماری‌ بسیار زیبا و با شکوه‌ است‌ ،گورستان‌ بجای‌ مانده‌ از دوره‌ سلطنت‌ پادشاهان‌ سکائی‌، مربوط به‌ نیمه‌ هزاره‌ اول‌ پیش‌ از میلاد مسیح‌،دژ باستانی‌ قلات‌ گاه‌ (متعلق‌ به‌ دوره‌ سلطنت‌ اورارتو) حدود 900 پیش‌ از میلاد مسیح‌ و ستون‌ باستانی‌ کله‌شین‌ (متعلق‌ به‌ دوره‌ اورارتو) از ابنیه‌ مهم‌ تاریخ‌ ایران‌ پیش‌ از اسلام‌ ایران‌ می‌باشند.

این‌ آثار هر یک‌ گوشه‌هایی‌ از تاریخ‌ بسیار کهن‌ ایران‌ زمین‌ را بیان‌ می‌نمایند و بویژه‌ ستون‌ سنگی‌ فوق‌ الذکر که‌ بر روی‌ هرصفحه‌ آن‌ خطوطی‌ به‌ دو زبان‌ آسوری‌ و کلدانی‌ در بر گیرنده‌ دعا و نیایش‌ برای‌ رب‌النوع‌ شهر و شرح‌ عملیات‌ جنگی‌ است‌; گوشه‌هایی‌ از اوضاع‌ و احوال‌ سیاسی‌ و نحوه‌ تفکرات‌ مذهبی‌ اقوام‌ باستانی‌ ایران‌ را مشخص‌ می‌سازد....

واژهٔ آذربایجان ؛ از واژهٔ آتروپات،نامِ ساتراپ (فرماندار) ایرانیِ ماد کوچک در زمان حملهٔ اسکندر به ایران، نشأت گرفته است. آتروپات بخش‌های شمال غربی ایران را از حملهٔ اسکندر حفظ کرد و پس از مرگ او حکومتی مستقل از مقدونی‌ها تشکیل داد.معنی نام آتروپات ریشه در دین زرتشتی داشته و به معنی «آذربُد» یا «نگهبان آتش» یا «نگهبانی شده توسط آتش» است.

واژه آذربایجان در پارسی میانه Āturpātākān (آتورپاتاکان) و در شکل قدیم فارسی نو Ād̲h̲arbād̲h̲agān (آذرباذَگان) و Ād̲h̲arbāyagān (آذربایَگان) تلفظ می‌شده و امروزه Āzarbāyd̲j̲ān (آذَربایجان) تلفظ می‌شود.در واقع، «آذر» تغییریافتهٔ «آتَر» (آتش) و «بایجان» تغییریافتهٔ «پاتگان» (جایگاه نگهبان) است .به بخشی از منطقه شمال ارس که امروزه نام آذربایجان را گرفته در قدیم «آلبان» و «آران» گفته می‌شد.

در پیمان‌نامه‌های ترکمانچای(1828) و گلستان (1813)به بخش شمالیِ رود ارس از ایران جدا شد.تنها در قرن بیستم است که نام آذربایجان و آذربایجانی ماهیت قومی به خود می‌گیرد. نام آذربایجان در سال ۱۹۱۸ و طی کنگرهٔ حزب مساوات جایگزین نام اصلی و تاریخی قفقاز، اران و آلبانی گردید. این نام‌گذاری با هدف جدایی آذربایجان ایران انجام شد.