یوسف و زلیخا ؛ منسوب به حکیم ابوالقاسم فردوسی

یوسف و زلیخا

نویسنده: حکیم ابوالقاسم فردوسی - حسین محمدزاده صدیق
ناشر: آفرینش
زبان کتاب: فارسی - ترکی
تعداد صفحه: 400
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1369 - دوره چاپ: 1 

کیفیت : در حد نو ~ نو

مروری بر کتاب

به انضمام نخستین یوسف و زلیخای ترکی

 فردوسی برخلاف شاهنامه که آن را در جوانی و ایام رفاه سروده، «یوسف و زلیخا» را در دوران کمال و پیری و حتی در فقر و تنگدستی به نظم در آورده است، خود در این باب می گوید: 

... نه زاغ است، صید شکارش منم
چرا خویش را در گمان افکنم
کنون چاره ای بایدم ساختن
دل از کار گیتی بپرداختن
گرفتن یکی راه فرزانگان
نرفتن به آئین دیوانگان
سر از راه وارونه برتافتم
که کم شد زمن عمر و غم یافتم

« هرمان اته »نیز حدس می زند که فردوسی هنگام سرودن «یوسف و زلیخا» هفتاد ساله بوده است.« ی.ا.برتلس»خاورشناس روسی نیز می گوید که: فردوسی این مثنوی را- که اگر شاهنامه اش برجای نمی ماند، از آن به عنوان نخستین منظومه در موضوع خود در تاریخ ادبیات ایران و یکی از شاهکارهای ادبیات جهان سخن به میان می آمد- در هشتاد سالگی سروده است.

در آغاز و انجام نسخ معمول یوسف و زلیخا به بحر متقارب معمولاً  نساخ آن را به فردوسی نسبت داده اند و به همین سبب هم محققان اروپایی و بسیاری از محققان ایرانی در نهایت اشتباه بر این عقیده رفته و خواسته اند ثابت کنند که منظومه یوسف و زلیخا از فردوسی می باشد.» و همچنین می گوید: «سبک شاعری، استعمال کلمات عربی زیاد، سستی اشعار... خود دلیل واضح و آشکاری است که داستان منظوم مذکور متعلق به فردوسی نیست.

 فردوسی این منظومه را به قصد تقرب به درگاه الهی سروده است و اگر منابع او در سرودن شاهنامه «گفته های باستان» و «افسانه های عجم» بوده است، در «یوسف و زلیخا» متن قرآنی و سوره یوسف را منبع قرارداده و نه تنها در کاربرد واژه های عربی و قرآنی شرمی نداشته، بلکه در این کار اصرار نیز می ورزیده است، به طوری که می گوید:  

ز پیغمبران گفت باید سخن
که جز راستی شان نبد بیخ و بن
بخواهم بدین قصه راستی
که در وی نیامد کم و کاستی...

 پس از فردوسی، شعرای بسیاری از جمله ناظم هروی، عمعق بخارایی، رکن الدین مسعود هروی، عبدالرحمن جامی و جز اینها از وی تبعیت کرده و هر کدام مثنوی «یوسف و زلیخا» ساخته اند و حتی برخی از فردوسی به نیکی یاد کرده اند و یا آن که مانند جامی در پرداخت روایات گوناگون قصه یوسف به روایتی که فردوسی پرداخته است،  توجه عمیق کرده اند و از او تأثیر پذیرفته اند.

فهرست 

پیش سخن
نمونه خطی نسخه اصلی
مقدمه مصحح
متن یوسف و زلیخا مطابق نسخه شماره ۱/۵۰۶۳ محفوظ در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران
تعلیقات مقدمه
واژه نامه تطبیقی «یوسف و زلیخا» و «شاهنامه»
شرح برخی اعلام
فهرست اعلام
منابع و مقدمه انگلیسی