کتاب مرتضی کیوان

نویسنده: شاهرخ مسکوب
ناشر: کتاب نادر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 380
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1382 - دوره چاپ : 1

کیفیت : نو ؛ لبه عطف کتاب سائیدگی مختصری دارد

مروری بر کتاب 

مصور - اسناد

مرتضی کیوان (۱۳۰۰ خورشیدی اصفهان − ۲۷ مهر ۱۳۳۳ تهران) شاعر، منتقد هنری، روزنامه‌نگار و فعال سیاسی عضو حزب توده ایران بود. مرتضی کیوان در روزهای پس از کودتای ۲۸ مرداد، در حالی که سه تن از نظامیان فراری سازمان نظامی حزب توده را در خانه خود پنهان کرده‌بود، دستگیر و به جرم «خیانت»، در ۲۷ مهر ۱۳۳۳، در زندان قصر تیرباران شد.وی اولین ویراستار ایرانی و پایه‌گذار انجمن ادبی شمع سوخته بوده‌است. وی همچنین کارمند و بعدها در دوران وزارت دکتر فاطمی معاون وزیر در وزارت راه دولت مصدق بود.وی به ادبیات روسیه تسلط داشت و نوشتارهای زیادی دربارهٔ آن نوشت. مدیریت داخلی مجله «بانو»، دبیری مجله «جهان نو» و عضویت در هیئت تحریریه مجله «کبوتر صلح» در دهه ۱۳۲۰ و آغاز دهه ۱۳۳۰ از عمده مسئولیت‌های فرهنگی و روزنامه‌نگاری او بود.

مرتضی کیوان از سال ۱۳۲۴ به عضویت حزب توده درآمد و در کنار فعالیت سیاسی در حزب، سردبیری مجلات و روزنامه‌های مختلفی را بر عهده داشت. او تسلط زیادی بر روی ادبیات مدرن چپ دنیا داشت. وی حلقه اتصال بسیاری از شاعران و نویسندگان نظیر احمد شاملو، سیاوش کسرایی، مصطفی فرزانه، هوشنگ ابتهاج، نجف دریابندری و ... بوده‌است. احمد شاملو، نیما یوشیج، سیاوش کسرایی، سایه و احسان طبری در سوگ او شعرهایی سروده‌اند.

بعد از کودتای ۲۸ مرداد در روز ۳ شهریور ۱۳۳۳ مرتضی کیوان به همراه چند افسر فراری ارتش که به خانه وی پناهده شده بودند توسط کودتاچیان دستگیر شد. وی در هنگام بازداشت دوران سربازی خود را در نیروی دریائی شاهنشاهی می‌گذراند. در سحرگاه روز ۲۷ مهر ۱۳۳۳ تیرباران شد. وی تنها غیرنظامی بود که اعدام شد.

مرتضی کیوان انسانی پاکباز و قلمزنی نکته‌سنج بود و در دهه 1320 و آغاز دهه بعد، محور یک حلقه ادبی و فرهنگی مهم از شاعران و نویسندگان و مترجمان و ادیبان جوانِ آن روزگار به‌شمار می‌رفت: هوشنگ ابتهاج، محمدعلی اسلامی نُدوشن، ایرج افشار، نجف دریابندری، فریدون رهنما، احمد شاملو، مصطفی فرزانه، سیاوش کسرایی، محمدجعفر محجوب، شاهرخ مسکوب و بی‌شمار نام‌های بزرگ دیگر.

به علل تاریخی (ادامه سنّت سیاست به روال همیشگی)، فرهنگی، رازداری و آبروداری، احساس ناایمنی و تقیّه، نبودِ آزادی و ترس از افرادی نامعلوم و ای‌بسا موجبات دیگر، در میان ما ایرانیان، آن‌ها که می‌بایست و می‌توانستند کم‌تر گفته‌اند و نوشته‌اند و تجربه شخصی، اجتماعی و سیاسی خود را به دیگران منتقل کرده‌اند.

هدف کتاب حاضر جبران بخشی از این نقصان تاریخی است. «کتابِ مرتضی کیوان» نموداری از سرگذشت عاطفی، فرهنگی و سیاسی یکی از مبارزان با انگیزه عدالت اجتماعی است، انتقال ناتمام تجربه یک زندگی کوتاه امّا با صداقتی پُرشور؛ باشد که به کاری آید.