کاروان هند

نویسنده: احمد گلچین معانی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 1656
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1369 - دوره چاپ: 1 

مروری بر کتاب 

در احوال و آثار شاعران عصر صفوی که به هندوستان رفته اند

همچو عزم سفر هند که در هر دل هست   رقص سودای تو در هیچ سری نیست که نیست

کتاب حاضر فرهنگ شعرا (تذکره) و سرایندگان فارسی زبانی است که در دیار هندوستان زیسته اند. کاروان هند از این جهت صاحب اهمیت است که به گفته ی خود گلچین معانی از قدیم الایام هماره گفته اند که شمار سرایندگان فارسی زبان در هندوستان بیش از سرایندگان فارسی در خود اقلیم ایران بوده است... .

گلچین معانی کوشیده تا در این کتاب فرهنگ نامه ای از تمامی این شعرا را همراه با زندگینامه و قطعاتی از اشعار ایشان تدوین کند و به دست دهد. پیش از گلچین معانی نیز به طور متناوب در طول سالیان دراز تلاش شده بوده تا فرهنگی از سرایندگان فارسی زبان در هندوستان تدوین شود و در این زمینه نیز مجلداتی به چاپ رسیده است لکن کاروان هند مجموعه ای است کامل، جامع و مدون که مطابق با روش ها و شیوه های علمی و امروزین نگاشته شده است...

...در دوره صفوی، با مهاجرت گسترده هنرمندان و شعرای ایران به سرزمین هند روبرو هستیم که اوج این مهاجرت ها در دوره سلطنت شاه طهماسب است. طبع مالیخولیای او، حرص مفرطش در ثروت اندوزی، عدم تمایل به سرمایه گذاری در توسعه و تحوّل هنر و ادب و قطع حمایت از هنرمندان و شعرا، و اخراج نقّاشان و هنرورزان از کتابخانه سلطنتی و... به مهاجرت گسترده اهل علم و ادب و هنر به سرزمین هند انجامید. حمایت دربار گورکانی از هنرمندان و شعرای ایرانی، مهاجرت بیشتر این جماعت را برانگیخت و در پی آن، مکاتب نوین هنری و ادبی در کشور هند به وجود آمد.

همایون و اکبر شاه و نیز دولتمردانی چون خان خانان عبدالرحیم و نواب ظفرخان، همواره با شعرا و هنرمندان مصاحبت داشتند و از حمایت و ترغیب آنان غافل نبودند. در دوره اکبرشاه، بیش از یکصد تن از نقاشان هندو تحت تعلیم نگارگری ایرانی قرار گرفتند که ثمره این آموزش، ایجاد مکتب نگارگری ایران و هند است. در دوره جهانگیر شاه برحسب علایق این پادشاه، گرایش های متفاوتی همچون پرتره سازی، نمایش صحنه های درباری، نقاشی از طبیعت، گل ها و حیوانات و... پدید آمد....

در دوره شاه جهان نیز سیل مهاجرت ها با شدت وحدت تمام جریان داشت. در سال های نخست این دوره است که صائب تبریزی از هند دیدار کرده و شش سال در آن دیار سکنی می گزیند.85 بیت معروف صائب اشتیاق ایرانیان را در سفر به هند به خوبی نشان می دهد. 

همچو عزم سفر هند که در هر دل هست   رقص سودای تو در هیچ سری نیست که نیست

در این دوره کلیم کاشانی مدتی سمت ملک الشعرای دربار را در اختیار داشت. از نقاشان مشهور ایرانی این دوره از میرهاشم، محمد نادر و محمد مراد سمرقندی می توان نام برد.