همنوا با مرغ سحر

نویسنده: بلقیس سلیمانی
ناشر: ثالث
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 393
اندازه کتاب: رقعی زرکوب - سال انتشار: 1387 - دوره چاپ: 2

مروری بر کتاب

زندگی و شعر علی اکبر دهخدا

 شبی مرحوم میرزا جهانگیر خان را به خواب دیدم. در جامه‌ی سپید (که عادتاً در تهران در برداشت) و به من گفت: «چرا نگفتی او جوان افتاد؟» من از این عبارت چنین فهمیدم که می‌گوید: «چرا مرگ مرا در جایی نگفته یا ننوشته‌ای؟» و بلافاصله در خواب این جمله به خاطر من آمد: یاد آر ز شمع مرده یاد آر! در این حال بیدار شدم و تا نزدیک صبح سه قطعه از مسمط ذیل را ساختم و فردا گفته‌های شب را تصحیح کرده و دو قطعه‌ی دیگر به آن افزودم....

اثر حاضر شرح و روایتی است از زندگی سیاسی، علمی و فرهنگی "علی‌اکبر دهخدا" که با ارزیابی وجوه سیاسی و فرهنگی نامبرده و نقد آثار او به طبع رسیده و در انتها منتخبی از اشعار "دهخدا "درج گردیده است .

نگارنده در پنج فصل نخست کتاب، چهره سیاسی و مبارزات دهخدا را در قالب فراز و فرود زندگی او بر می‌نمایاند .فصل‌های بعدی کتاب که به ویژگی نثر دهخدا، اندیشه عدالت گرایانه وی، معرفی لغت‌نامه و امثال و حکم دهخدا، همچنین مختصات شعری و نقد و بررسی اشعار دهخدا اعم از فکاهی، متجددانه و سنتی اختصاص یافته .

ای مرغِ سحر! چو این شبِ تار
بگذاشت ز سر، سیاه‌کاری،
وز نفحه‌ی روح‌بخشِ اسحار
رفت از سرِ خفتگان، خماری،
بگشود گره ز زلفِ زرتار
محبوبه‌ی نیلگونْ عماری،
یزدان به‌ کمال شد پدیدار
و اهریمنِ زشت‌خو حصاری،
یاد آر ز شمعِ مرده! یاد آر!

ای مونسِ یوسف اندر این بند!
تعبیرْ عیان چو شد تو را خواب،
دلْ پُر ز شعف، لب از شکرخند
محسودِ عدو، به‌ کامِ اصحاب،
رفتی برِ یار و خویش و پیوند
آزادتر از نسیم و مهتاب،

زان کو همه‌ شام با تو یک‌چند
در آرزوی وصالِ احباب
اختر به‌ سحر‌ شمُرده، یاد آر!

چون باغ شود دوباره خرّم
ای بلبلِ مستمندِ مسکین!
وز سنبل و سوری و سپرغم
آفاق، نگارخانه‌ی چین،
گلْ سرخ و به‌ رخ عرق ز شبنم،
تو داده ز کف زمامِ تمکین،

زان نوگلِ پیش‌رس که در غم
نا‌داده به‌ نارِ شوقْ تسکین،
از‌ سردیِ‌ دی‌ فسرده، یاد آر!

ای هم‌رهِ تیهِ پورِ عمران!
بگذشت چو این سنینِ معدود،
وآن شاهدِ نغزِ بزمِ عرفان
بنمود چو وعدِ خویشْ مشهود،
وز مذبحِ زر چو شد به کیوان،
هر صبحْ شمیمِ عنبر و عود،

زان کو به گناه قومِ نادان،
در حسرتِ روی ارضِ موعود
بر‌ بادیه‌ جان‌ سپرده، یاد آر!

چون گشت ز نو زمانه آباد
ای کودکِ دوره‌ی طلایی!
وز طاعتِ بندگان خود شاد
بگرفت ز سرْ خدا خدایی،
نه رسمِ ارم نه اسمِ شدّاد
گِل بست زبانِ ژاژ‌خایی،

زان کس که ز نوکِ تیغِ جلاد
مأخوذ به جرمِ حق‌ستایی
تسنیمِ وصالْ خورده، یاد آر!

فهرست

علامه علی‌اکبر دهخدا، مبتکر یا موسس نثر نوین فارسی
دهخدا و سوسیالیسم
لغت‌نامه بنایی سترگ
در کسوت شاعری
شعر فکاهی
اشعار متجددانه
شعر سنتی
فهرست منابع
گزینه شعرها