نقد و شرح قصاید خاقانی

نویسنده: محمد استعلامى
ناشر: زوار
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 1439
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1390 _1387 - دوره چاپ: 2 _ 1

مروری بر کتاب

خاقانی شروانی (۵۸۲-۵۲۰ هجری قمری)، از بزرگ ترین شاعران ایران در قرن ششم است. وی به‌خصوص در قصیده، صاحب سبک و از قوت اندیشه و مهارت کم‌نظیری در ترکیب‌سازی و مضمون‌پردازی برخوردار است. خاقانی علاوه بر دیوان، صاحب منظومه‌ای به نام تحفهالعراقین و نیز اثر دیگری به نام منشآت است که در برگیرندهٔ نامه‌های اوست.

زادگاه خاقانی آنچنانکه از موارد بسیار در دیوان او و به عبارت‌های مختلف برمی‌آید، شهر شَروان از بلاد قفقاز در شمال رود کُر است و در بسیاری از کتاب‌های تاریخی و جغرافیایی و تذکره‌ها نیز شروان به عنوان موطن خاقانی ذکر شده است، و اینکه بعضی از تذکره‌نویسان متأخر زادگاه او را به‌صورت «شیروان» ذکر کرده‌اند نادرست است.

منتظری تا ز روزگار چه خیزد
عقل بخندد کز انتظار چه خیزد

جز رصدان سیه سپید نشاندن
بر ره جان‌ها ز روزگار چه خیزد

بیش ز تاراج باز عمر سیه سر
زین رصدان سپید کار چه خیزد

روز و شب آبستن و تو بستهٔ امید
کز رحم این دو باردار چه خیزد

گیر که خود هر دو باردار مرادند
چون فکنند از شکم ز بار چه خیزد

بر سر بازار دهر خاک چه بیزی
حاصل ازین خاک جز غبارچه خیزد

راز جهان جو به جو شمار گرفتی
چون همه هیچ است ازین شمار چه خیزد

هیچ دو جو کمتر است نقد زمانه
صرفه بران را ازین عیار چه خیزد

چند کنی زینهار بر در ایام
چون نپذیرد ز زینهار چه خیزد

نقش بهاری که نخل بند نماید
عین خزان است ازین بهار چه خیزد

رنگ دلت یادگار آتش عمر است
دانی از آتش که یادگار چه خیزد

بر در خاقانی اکبر آی و کرم جوی
از در دریای تنگ‌بار چه خیزد

شعر خاقانی از جمله اشعاری است که افزون بر پیشینۀ شرح‌نویسی چند سده‌ای، به گواه کتب، مقالات، پایان‌نامه‌ها و تحقیقات دانشگاهی سه دهۀ اخیر، به شکل خاص مورد توجه قرار گرفته است. تحقیق در سوانح زندگی، اندیشه و افکار، سبک و زیباشناسی شعر، تدوین فرهنگ لغات و اصطلاحات، شرح مشکلات شعر و شرح قصاید منتخب او اخیراً منجر به راه‌یافتن شرح کامل قصاید او به بازار کتاب و به تبع آن به منزلۀ منبع درسی دانشگاه‌ ها شده و میان استادان و دانشجویان از اقبالی نسبی نیز برخوردار گشته است.