ملک الشعرا محمدتقی بهار

نویسنده: محمدعلی سپانلو
ناشر: طرح نو
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 200
اندازه کتاب: رقعی لب برگشته - سال انتشار: 1382 - دوره چاپ: 2

مروری بر کتاب

بهار آخرین استاد شعر کلاسیک فارسی است. شاعری از تبار بزرگان که به وِزه، در قصیده‌سرایی ادامه‌دهنده راه استادانی چون رودکی و عنصری و فرخی و ناصرخسرو و سنایی و انوری به شمار می‌آید. بهار در زندگی‌اش همواره آزادیخواه و ایران‌دوست باقی ماند. او که ادیب و هنرمندی پرورده انقلاب مشروطیت و فرهنگ مردم‌گرای آن بود، در مقایسه با سه شاعر برگزیده همین انقلاب، عارف قزوینی، میرزاده عشقی و فرخی یزدی عاقبت بهتری داشت. زندگی بهار به عنوان یک ادیب و یک مرد سیاسی با توجه به حجم آثار با ارزشی که چه در زمینه شعر و چه در عرصه تحقیقات ادبی پدید آورده، پدیده‌ای شایسته بررسی است.

برای چنین جستجویی مفیدترین منبع، شعرهای خود بهار است که بر میراث پنجاه سال شاعری و کل زندگی صاحب اثر شهادت می‌دهد. محمدعلی سپانلو در کتاب حاضر به جستجو در ریشه‌های ادبیات مرم‌گرای مشروطیت می‌پردازد. کتاب «بهار، محمدتقی ملک‌الشعرا» را انتشارات طرح نو در مجموعه بنیانگذاران فرهنگ امروز، ویژه فرهنگ ایران و اسلام منتشر کرده است.

محمدتقی بهار در شانزدهم آبان ۱۲۶۳ ه‍. ش. در مشهد زاده شد. پدرش میرزا محمدکاظم صبوری، ملک‌الشعرای آستان قدس رضوی بود؛ مقامی که پس از درگذشت پدر، به فرمان مظفرالدین شاه، به بهار رسید. خاندان پدری بهار خود را از نسل میرزا احمد صبور کاشانی (درگذشته" ۱۲۲۹)، قصیده‌سرای سرشناس عهد فتحعلی شاه می‌دانند و به همین جهت پدر بهار تخلص صبوری را برگزید.

بهار در چهارسالگی به مکتب رفت و در شش سالگی فارسی و قرآن را به خوبی می‌خواند. از هفت سالگی نزد پدر شاهنامه را آموخت و اولین شعر خود را در همین دوره سرود. اصول ادبیات را نزد پدر فراگرفت و سپس تحصیلات خود را نزد میرزا عبدالجواد ادیب نیشابوری تکمیل کرد. در بیست سالگی به صف مشروطه طلبان خراسان پیوست و به انجمن سعادت خراسان راه یافت. اولین آثار ادبی - سیاسی او در روزنامه خراسان بدون امضا به چاپ می‌رسید که مشهورترین آنها مستزادی است خطاب به محمدعلی شاه.

بهار در ۱۳۲۸، روزنامه نوبهار را که ناشر افکار حزب دموکرات بود، منتشر ساخت و به عضویت کمیته ایالتی این حزب درآمد. این روزنامه پس از چندی به دلیل مخالفت با حضور قوای روسیه در ایران و مخاصمه با سیاست آن دولت، به امر کنسول روس تعطیل شد. او بلافاصله روزنامه تازه بهار را تأسیس کرد. این روزنامه در محرم ۱۳۳۰ به امر وثوق الدوله، وزیر خارجه تعطیل و بهار نیز دستگیر و به تهران تبعید شد.

در ۱۳۳۲ به نمایندگی مجلس سوم شورای ملی انتخاب شد. یک سال بعد دوره سوم نوبهار را در تهران منتشر کرد و در ۱۳۳۴ انجمن ادبی دانشکده و نیز مجله دانشکده را بنیان گذاشت که به اعتقاد او مکتب تازه ای در نظم و نثر پدید آورد. علاوه بر بهار عده‌ای از اهل قلم مانند عباس اقبال آشتیانی، غلامرضا رشید یاسمی، سعید نفیسی و تیمورتاش با این مجله همکاری داشتند.