سفرنامه خوزستان + سفرنامه مازندران

نویسنده: رضاشاه پهلوی
ناشر: مرکز پژوهش و نشر فرهنگ سیاسی دوران پهلوی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 500
اندازه کتاب: رقعی کوچک - سال انتشار: 1355 -دوره چاپ : 1

کمیاب : کیفیت : درحد نو

مروری بر کتاب

مصور در دو مجلد

آن چه راجع به سفرهای رضاشاه، پیش از پرداختن به خود سفرنامه ها باید گفت این است که رضاشاه برخلاف پادشاهان قاجار که جز به سفرهای تفریحی چه در داخل و چه در خارج نمی رفتند،به گوشه گوشه ایران سفر می کرد و از اوضاع و احوال همه جای ایران از نزدیک با خبر می شد.سفر خوزستان برای سرکوب کردن شیخ خزعل و یکپارچه کردن ایران صورت گرفت.شیخ خزعل آشکارا خود را تحت الحمایه دولت انگلستان می خواند و دولت انگلستان نیز به عنوان تحت الحمایه از او پشتیبانی می کرد و رضا شاه را که در آن زمان رییس الوزرا و فرمانده کل قوا بود از سرکوبی شیخ بر حذر می داشت.

از این رو سفر به خوزستان حتی در چشم مخالفان رضاشاه یک سفر تاریخی به حساب می آید.آنچه در این سفرنامه آشکار می شود این است که رضاشاه با دشواری زیاد به این سفر پرداخته است.چنان که یک بار در دریا از بوشهر به بندر دیلم در توفان های آذر ماه دریا با یک زورق پوسیده که "مظفری" نام داشت جان خود را به خطر انداخت و بار دیگر در رفتن به اهواز که در قبضه مردان مسلح شیخ خزعل بود.

بنابر مندرجات کتاب، هر چند لشکریان رضاشاه پیش از آن، نواحی دیگر خوزستان را گرفته بودند و نیروهای شیخ را پس رانده بودند، اما اهواز همچنان در دست آنها بود و رفتن به آن شهر به همراه چند تن از مقامات، بی پشتیبانی و حضور ارتش دل و جرأت می خواست.دولت انگلستان به وسیله کنسول ها و مأمورانش همواره او را از پیشروی در خوزستان بر حذر می داشت ولی او به این هشدارها وقعی نمی نهاد و می گفت خزعل رعیت ایران است و هیچ قانون بین المللی دولت انگلستان را مجاز به دخالت در امور داخلی ایران نمی کند.

در این کتاب، مذاکره کنسول انگلستان در شیراز با رضاشاه یکی از جالب ترین صحنه هایی است که مداخله دولت خارجی را در امور ایران به نمایش می گذارد. کنسول انگلستان به او می گوید:... چون خزعل رسما تحت الحمایه دولت انگلیس است و ما مجبوریم از تحت الحمایه خود قویا مواظبت و محارست کنیم، ناچاریم که با شما نیز بطور رسمی وارد مذاکره شده و از ورود شما جلوگیری و از ورود قوای نظامی شما به خاک خوزستان ممانعت کنیم.

انگلیس در خوزستان علاوه بر موقعیت سیاسی، وضعیت خاصی دارد. لوله های کمپانی نفت که در طول کارون کشیده شده، ممکن است در این لشکر کشی و منازعات صدمه ببیند.بنابراین هر پیشامدی که رخ بدهد مسئولیت مستقیم آن متوجه دولت ایران و شخص شما خواهد گردید و ما مجبور به مدافعه و مداخله خواهیم شد....!

سفرنامۀ مازندران، در سال 1305 یک سال پس از پادشاهی رضا شاه بزرگ، و به قلمِ ایشان، نوشته شده است و یکی از مهم ترین رویدادهای تاریخِ صد سالِ گذشتۀ ایران را گام به گام دنبال می کند. این کتابِ ارزشمند، در آن محدودۀ زمانی، انتشارِ محدودی یافت و نایاب بود، تا در اواخرِ پادشاهیِ محمد رضا شاه به مناسبتِ "آئین ملی بزرگداشت پادشاهی پهلوی" (1354، 1975م) از سوی مرکزِ پژوهش و نشر فرهنگ سیاسی دوران پهلوی بار دیگر منتشر شد ...