خطای نامه

نویسنده: سیدعلی اکبر خطائی
به کوشش : ایرج افشار
ناشر: آسیا
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 563
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1372 - دوره چاپ: 2 

کمیاب - کیفیت : درحد نو

مروری بر کتاب 

حاصل دیده ها و مشاهدات نگارنده کتاب است از کشور چین در دوران حکومت صفویان

مصور - به پیوست سفرنامه غیاث الدین نقاش

همزمان با پادشاهی شاه اسماعیل صفوی که نخستین مآخذ مستند، مستقل و مفصل در مورد چین به نام خطای نامه توسط سید علی اکبر خطائی بازرگان و به قولی «ایلچی ایرانی» که به چین سفر کرده بود، به فارسی نگاشته شد و به سلطان سلیم عثمانی تقدیم گردید

وی در این کتاب نکات خاصی از جامعه چین را مورد مشاهده و بررسی قرار داد و از توجه خاقان چین به اسلام و مسلمانان و تقید مردم به قانون، تعریف و تمجید نمود و از وضعیت راه‌ها، ادیان، شهرها، حصارها و خزینه‌های شهر، زندان‌ها، اعیاد، آداب و رسوم، خرابات، هنر، نجوم، کشاورزی، پول و نگارخانه چینی به تفصیل صحبت کرده و نوشته است: ... قانون نگاه داشتن ایشان به مرتبه‌ای است که اگر پدر را از پسر و پسر را از پدر و مادر سرموئی خلاف قانون ببیند بلا توقف برود و غمز کند و خلعت و بخشش بیابد و به کشتن بدهد و باک ندارد و از خرد و بزرگ چنان مطیع یکدیگرند که یک کار دوبار فرمودن و یک سخن دوبار گفتن نبود. دریغا این در مملکت‌های اسلامی بایستی! اگر دوباره کاری را فرموده شود و یا گفته شود در قانون در خورد گناه او انتقام می‌کنند و رحم نمی‌کنند از ترس فوت قانون».

اگر چه این کتاب از نظر دارا بودن اطلاعات عینی و دست اول از جامعه چین در نوع خود بی نظیر است؛ اما نتوانست در آن موقع تحولی در شناخت و روابط دو کشور به وجود آورد. این نکته که چرا شاهان صفوی علیرغم دیپلماسی فعالی که در رابطه با کشورهای غربی از خود نشان دادند، هرگز در پی برقراری روابط سیاسی با امپراتوری چین بر نیامدند، می‌تواند موضوع مناسبی را برای تحقیق تشکیل دهد.شاید درگیری‌های مداوم شاهان صفوی در مرزهای غربی و شمال شرقی ایران مانع از آن شد که این سلسله- با آن که می‌توانست اطلاعات دست اولی از جامعه چین به دست آورد- با این امپراتوری وسیع روابط نزدیکی برقرار نکند.

باید اضافه نمود که در نیمه دوم قرن ۱۷ م محمد زمان قمی نقاش مشهور ایرانی که در ایتالیا تحصیل نقاشی نموده و در دربار شاه جهان، پادشاه گورکانی هند اقامت داشت، کتاب تاریخ چین از رو- آکسو را که در سال ۹۷۰ ق (۱۵۶۲ م) به چین سفر کرده بود، در ده فصل از لاتین به فارسی ترجمه نمود که ظاهرا در سال ۱۸۷۴ م. در کلکته هند چاپ شده است.