انقلاب مشروطه ایران

نویسنده: رحیم رضازاده ملک
ناشر: معین - مازیار
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 811
اندازه کتاب: رحلی - سال انتشار: 1377 - دوره چاپ: 1
کد کتاب: 116095

کمیاب  - کیفیت :

مروری بر کتاب
تاریخ به روایت اسناد وزارت امورخارجه انگلیس ؛ جلد سخت

این انقلاب همانند انقلابهای روسیه ، چین و مکزیک جزئی از نهضت جهانی انقلابات در اوایل قرن بیستم نیز به شمار می‌آید. با توجه به اهمیت این انقلاب و میزان تاثیرگذاری آن درتحولات بعدی جامعه ایران در ابعاد مختلف سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی و فکری ـ فرهنگی بررسی و شناخت نقش عوامل مؤثر در شکل گیری آن ضروری می باشد و در این میان پر واضح است که نیروهای اجتماعی نقشی تعیین‌کننده در روند انقلاب مشروطه داشته‌اند.

حال این پرسش مطرح است که کدام نیروهای اجتماعی در روند شکل‌گیری و تدوام انقلاب مشروطه مؤثر بوده و هر یک چه میزان تاثیرگذار بوده است؟
این تحقیق در واقع پاسخی به این پرسش می باشد که ابتدا به شرایط اجتماعی و ترکیب اقشاری جامعه ایران با ذکر برخی ویژگیهای برجسته آن به صورت اختصار پرداخته شده و سپس نیروهای مؤثر به طور اخص در شکل گیری و تا حدودی تداوم انقلاب مورد بررسی قرار می‌گیرد .

احتمالاً مهمترین دلیل قطع حمایت فعال انگلیس از انقلاب پیمان مخفی 1907م بین روسیه و انگلیس و تقسیم ایران به دو منطقه نفوذ بین این دو دولت و یک منطقه بی طرف بوده است. منافع مادی بریتانیا در ایران مناسبات بازرگانی ، میدانهای پر ارزش نفت جنوب قویاً بر اثر این قرارداد که نوعی ‹‹مصالحه ی تاریخی›› در آسیا بود تضمین شد و بریتانیا بدان وسیله خواست مستملکات خود در هندوستان را حفظ نموده درعوض دست روسیه را در شمال ایران، یعنی عمده ترین کانون انقلاب باز بگذارد. و در واقع با امضای این قرارداد مهر پایان بر حمایت جدی خود از انقلاب زده و مخالفت با نقشه‌های ضد مشروطه خواهی روسیه را کنار نهاد.

گزارشهای متعدد مأموران انگلیس از آن پس حکایت از همکاری و مواضع مشترک آنها در قبال ایران وانقلاب مشروطیت است (ن ک. به اسناد وزارت خارجه انگلیس، 1377) دولت روسیه در سراسر دوران انقلاب مشروطیت به مخالفت علنی و عملی با آن پرداخت...

شرایط اجتماعی ایران در دوره مشروطیت ، کم سوادی و بیسوادی اقشار عمومی ، فقدان احزاب سیاسی ، و مذهبی بودن جامعه گروههای مرجع را مشخصآً به دو یا سه گروه مشخص محدود می‌کرد که در بین آنان روحانیون با نفوذ و اقتداری که داشتند نقش عمده‌ای در بسیج عمومی و مخالفت با رژیم حاکم ایفا می کردند. در میان روحانیت دو گرایش شیخیه و اصول گرایان نمود بیشتری داشتند و از هر دو گروه ، در دو طیف موافقان و مخالفان مشروطه فعالیت داشتند ، روحانیت یک کلیت واحد در موافقت یا مخالفت با مشروطه نبود و در مراحل مختلف انقلاب مشروطه به طیفهای مختلف موافق ، مخالف و یا موافق مشروط تفکیک می شد. گروه دوم فعال در مشروطه روشنفکران بودند که به دو بخش متمایز دسته بندی می شدند.

مدافعان و مخالفان مشروطه ، در خصوص وزن و سهم روشنفکران در مشروطه دیدگاههای متفاوت و متعارضی وجود دارد اما اکثر محققان بر نقش آنها به عنوان یکی از سه گروه مرجع در کنار روحانیان و بازرگانان تأکید و توافق دارند. بازرگانان غیر وابسته که سیاستهای اقتصادی دولت را تهدیدی برای منافع خود تلقی می کردند از دیگر گروههای مؤثر در انقلاب مشروطه بودند. این گروه به تدریج و با روند انقلاب به صف مقابل انقلاب پیوسته و به مخالفت پرداختند...

به هر حال انقلاب مشروطه یکی از بزرگترین رخداد های تاریخ معاصر ایران محسوب می گردد . تأثیرات فراوانی را در وضعیت و رخدادهای بعد از خود و تا به امروز ایران برجای گذاشته است و به همین ترتیب مخالفت ها و تقدیر ها ، تحلیل ها و نقدهای فراوانی را بدنبال خود به همراه آورده است .

عده ای آنرا مهمترین حرکت مردم ایران در راستای کسب آزادی و استقلال تاریخی می دانند و پاره ای بدان به عنوان اولین گمراهی بزرگ ایران معاصر می نگرند. پاره ای تحلیل گران آنرا حرکتی درونی و برخاسته از متن جامعه و اصلاح گران آن می دانند و عده ای دیگر ، رد پای استعمار و خارجی را در برپایی آن معرفی می نمایند.

حتی عده ای دیگر از تحلیل گران شروع آنرا ایرانی و کاملا آزادی خواهانه متصور می شوند ولی معتقدند که در میانه راه ، این حرکت اصلاحی ، متوقف شد به جایش هدایت خارجی و یا دسیسه های بیگانه مؤثر گشت. طبیعی است که این دخالت ها و یا عنوان آن مرحله گمراهی از دید افراد مختلف متفاوت است.